Interstellar: Το "αριστούργημα" του Κρίστοφερ Νόλαν

Ή αλλιώς η μεγαλύτερη κινηματογραφική απάτη -αν όχι "πατάτα"- των τελευταίων ετών
Διαβάστηκε φορες
Η αλήθεια είναι ότι αυτό το άρθρο ήθελα να το αποφύγω. Δεν μου αρέσει να γράφω για πράγματα που δεν μου αρέσουν, για πράγματα που δεν εκτιμώ, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι έχω έτοιμη και τεκμηριωμένη ολόκληρη την επιχειρηματολογία. Μετά την προβολή του Interstellar προτιμούσα απλώς να αφήσω τις σκέψεις μου να ξεχαστούν και τις αρνητικές εντυπώσεις να ξεθωριάσουν. Όμως ένιωσα την ανάγκη ότι πρέπει να πάρω θέση και να προσπαθήσω να προλάβω αυτό που τείνει να εξελιχθεί σε μια από τις μεγαλύτερες αδικίες στην ιστορία του κινηματογράφου.

Ας ξεκινήσουμε ανάποδα. Τι είναι το Interstellar; Δεν είναι το αριστούργημα που ομολογεί ο υψηλότατος βαθμός (8,9/10) εκατοντάδων χιλιάδων χρηστών του imdb και ισχυρίζονται πολλοί ειδικοί ανά την υφήλιο; Ε, λοιπόν, όχι; Το Interstellar είναι μια καλογυρισμένη ταινία, χωρίς τεχνικά λάθη, που όμως είναι κενή και νεκρή στην ουσία της. Κοινώς η μεγαλύτερη κινηματογραφική απάτη -αν όχι "πατάτα"- των τελευταίων ετών. Και θα εξηγηθώ.

Καταρχάς, η ταινία ποντάρει στη συνταγή της περσινής επιτυχίας του Gravity (άλλη αστεία περίπτωση!), από το οποία μάλιστα δανείζεται μέχρι και τον τίτλο του (στην πραγματικότητα το «Gravity» θα ήταν ένας πιο ταιριαστός τίτλος για την ταινία του Νόλαν). Η θεματική των διαστημικών ταξιδιών αποδεικνύεται ο αποτελεσματικότερος τρόπος αποπροσανατολισμού κοιμώμενων πολιτών και ανίδεων θεατών. Το Gravity στηρίχθηκε στην ιστορία της μάνας που πρέπει να ξεπεράσει το χαμό του παιδιού της και να ζήσει. Το διάστημα ήταν απλώς ο τόπος. Η ταινία χτίστηκε πάνω σε αυτή την ιστορία, αναπτύχθηκε, αλλά ποτέ δεν ξέφυγε. Ήταν «ειλικρινής», υπό την έννοια ότι δεν προσπάθησε να κρύψει πολύπλοκα νοήματα, ούτε υποκρίθηκε ότι είναι η «νέα Οδύσσεια του Διαστήματος» -άλλο που φουσκώθηκε από τους κριτικούς.



Από την άλλη, το Interstellar είναι πομπώδες από την αρχή ως το τέλος. Ο τρόπος διαφήμισής του, η επιτηδευμένη προσπάθεια να χτιστεί η πλοκή που σπαταλά το πρώτο ένα τρίτο της διάρκειά της, οι αναφορές του σκηνοθέτη σε επιρροές από «ιερά τέρατα» ταινιών επιστημονικής φαντασίας. Η ταινία θίγει πολλά θέματα, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, και αποδεικνύεται ανίκανη να τα διαχειριστεί. Έχει αποδειχθεί ότι η τεχνική αποπροσανατολισμού -ή μπερδέματος- των θεατών χρησιμοποιείται σε δύο κυρίως περιπτώσεις. Στην πρώτη και συνηθέστερη ο δημιουργός απλώς δεν έχει κάτι (άλλο) να πει. Για παράδειγμα, το φινάλε του Inception. Θα πέσει ή δε θα πέσει; Βασάνισε πολύ αυτό το ερώτημα. Όμως δεν ήταν παρά ένα πολύ επιτυχημένο τρικ. Δεν υπήρχε τίποτα από πίσω. Απλώς μια πρόταση για συζήτηση.

Στη δεύτερη περίπτωση ο δημιουργός δε θέλει (ή δεν του επιτρέπεται) να μιλήσει ξεκάθαρα για κάποιο θέμα.Για να πιάσουμε και πάλι ένα παράδειγμα από τη φιλμογραφία του Νόλαν, η κοινωνική οργάνωση και οι δομές που εμφανίζονται στο Γκόθαμ Σίτυ όταν καταλαμβάνεται από την ομάδα του Μπέιν (The Dark Knight Rises). Εδώ τίποτα δεν είναι τυχαίο. Αντιθέτως, προσφέρεται στους θεατές ως άσκηση. Σαν να στήνεις ένα πολύπλοκο -αλλά επιλύσιμο- μαθηματικό πρόβλημα. Όχι έναν εξυπνακισμό υπό τη μορφή γρίφου.

Έχουμε λοιπόν την ανθρωπότητα που πρέπει να βρει νέο σπίτι. Η αποστολή αναζήτησης δεν έχει συμπληρωθεί ακόμα, καθώς περίμεναν τον μηχανικό Κούπερ, αυτόν, τον έναν. Κι αυτός διαβάζει κάτι σημάδια, εμφανίζεται σχεδόν ως από μηχανής θεός και ορίζεται επικεφαλής. Γιατί και πώς; Γιατί έτσι! Ποια εκπαίδευση! Ποιες προδιαγραφές! Εσύ είσαι ο άνθρωπός μας. Μόνον εσύ. Δεν φεύγει η αποστολή χωρίς εσένα.

Ό,τι έπεται στην ταινία είναι μια διαρκής επανάληψη αυτού του σχήματος:
Λογική τεκμηρίωση-περιγραφή του προβλήματοςΠαραλογισμόςΥλοποίηση-Λύση

Αποφεύγω να μπω σε περισσότερες λεπτομέρειες για να «μην προδώσω τις εκπλήξεις». Το σενάριο πάντως, που γράφτηκε από κοινού από τα αδέρφια Νόλαν, αποδεικνύεται διάτρητο και χρειάζεται την «τελική λύση», που έρχεται ως στήλη της Ροζέττας για (να προσπαθήσει) να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα.



Επιστημονική φαντασία ή ντοκιμαντέρ;

Το Interstellar παρουσιάζεται ως ταινία επιστημονικής φαντασίας. Ταυτόχρονα όμως, οι δημιουργοί του επικαλούνται ότι φρόντισαν ως και την τελευταία λεπτομέρεια ώστε να αποδώσουν πιστά το επιστημονικό του υπόβαθρο. Δεν θα ξεχάσω τη συζήτηση με τους συναδέλφους μου φυσικούς για την αρτιότητα της ταινίας όσον αφορά τους φυσικούς νόμους και την τεκμηρίωση. Τουλάχιστον μέχρι ένα σημείο. Γιατί μετά έρχεται ο Ν-διάστατος χώρος και ό,τι κατάλαβε ο καθένας. Αυτό που τελικά αδυνατώ να αξιολογήσω είναι αν το Interstellar έγινε ως ένα ντοκιμαντέρ που να περιγράφει την αγωνία του ανθρώπινου είδους για επιβίωση και ταυτόχρονα να προσεγγίζει την αυτοκαταστροφική ανθρώπινη φύση ή ως μια ταινία επιστημονικής φαντασίας που να πρωτοπορεί και να θέτει νέα ερωτήματα και κατευθύνσεις, όχι μόνο στον κινηματογράφο αλλά ευρύτερα στην κοινωνία. Αν ο στόχος ήταν το πρώτο, λάθος κοινό! Υπάρχουν αρκετά συνδρομητικά τηλεοπτικά κανάλια με θεατές αφοσιωμένους λάτρες των ντοκιμαντέρ. Αν ο στόχος ήταν το δεύτερο, λάθος προσέγγιση! Δεν με ενδιαφέρει η πιστότητα και ο ρεαλισμός σε μια ταινία επιστημονικής φαντασίας. Γι’ αυτό λέγεται «φαντασία».

Κοιτάζοντας την ιστορία των ταινιών επιστημονικής φαντασίας μπορούμε χοντρικά να τις χωρίσουμε σε δύο κατηγορίες. Στη μία έχουμε ταινίες όπως το Blade Runner, το Solaris ή η Οδύσσεια του Διαστήματος. Δημιουργίες με ιδιαίτερη καλλιτεχνική ποιότητα που μπορεί να μην αποδείχθηκαν πάντα επιτυχημένες εμπορικά στην εποχή τους, αλλά ενέπνευσαν νέες γενιές κινηματογραφιστών (έστω για να φτιάξουν ένα Interstellar...). Στη δεύτερη βρίσκονται ταινίες όπως το Άλιεν, η Ολική Επαναφορά, το Ζουν Ανάμεσά μας ή η Μύγα. Ταινίες που είτε είχαν ως κύρια στόχευση την ψυχαγωγία και την εμπορική επιτυχία, είτε δημιουργήθηκαν εξ αρχής στη λογική μιας b-movie (ταινία β’ διαλογής, στην οποία λόγω ιδιαίτερα χαμηλού προϋπολογισμού αναμένονται πολλά... ψεγάδια). Δεν ξέρω αν σε τριάντα χρόνια, που θα μας ανακοινώσουν ότι η NASA ψάχνει πλανήτη για μετοίκηση, το μεγαλεπήβολο έπος του Νόλαν θα φαντάζει «προφητικό» και θα λάβει επάξια μια θέση στην πρώτη κατηγορία. Το κύριο πρόβλημά του είναι ότι βασίζεται τόσο πολύ στο τώρα, σε όσα ξέρουμε/καταλαβαίνουμε/αντιλαμβανόμαστε σήμερα που αδυνατεί να οραματιστεί κάποιο μέλλον.


Άποψη του κομήτη ‎67P/Churyumov–Gerasimenko από το διαστημόπλοιο Rosetta. Η φωτογραφία ανήκει στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος - ESA.

Εδώ ο κόσμος δεν έχει να φάει και στέλνουν ρομπότ σε κομήτες

Αυτό το επιχείρημα ακούστηκε αρκετά μετά τα μέσα Νοεμβρίου και την προσεδάφιση του ρομπότ που έστειλε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος σε έναν από τους απομακρυσμένους κομήτες του ηλιακού μας συστήματος μας. Το ρομπότ, βλέπετε, πήγε για ύπνο μετά από περίπου δύο μέρες καθώς, λόγω σφαλμάτων στην πρόσδεση στην επιφάνεια του κομήτη, δεν κατάφερε να φορτίσει τις μπαταρίες του. Δέκα χρόνια και πάνω από ένα δις ευρώ για δεδομένα δύο ημερών και κανά δυο φωτογραφίες; Χμμ... Ακόμα κι έτσι να ήταν, το ζήτημα είναι τι θα κάνει κανείς με τα δεδομένα και τις φωτογραφίες. Ο άνθρωπος έχει κατορθώσει να φτάσει πιο μακριά από εκεί που στόχευε κάθε φορά κι αυτό δεν είναι τόσο αποτέλεσμα τύχης, όσο ενστίκτου και υπέρβασης.

Ας αντιστρέψω, λοιπόν, προβοκατόρικα το επιχείρημα. Εδώ ο κόσμος δεν έχει να φάει κι έδωσαν 165 εκατομμύρια δολάρια για να βάλουν τον Μάθιου να κάνει τον καουμπόι του διαστήματος και την Αν να σαχλαμαρίζει σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας.



Η τελική γεύση

Πρέπει σύντομα να κλείσω αυτό το άρθρο, έστω κι αν νιώθω ότι δεν απέδωσα στην ολότητά τους τις σκέψεις μου για την ταινία. Ας μείνουν όμως στοιχεία για να χρησιμοποιώ σε συζητήσεις με διαφωνούντες φίλους.

Το Interstellar με άφησε βαθιά ανικανοποίητο. Θες οι προσδοκίες που είχε δημιουργήσει η αναμονή του, θες οι σεναριακές ελαφρότητες, θες ο μελοδραματικός του χαρακτήρας. Κι αν δεν αναφέρθηκα καθόλου στις ερμηνείες, για καλό ήταν. Μακάρι ο Μάθιου ΜακΚόναχι να σταματήσει σύντομα να παίζει εργολαβικά αυτόν τον ίδιο ρόλο του ματσό παλικαρά με τα πολλά προβλήματα. Μακάρι η Αν Χάθαγουεϊ να αντιληφθεί ότι δεν είναι απλώς «οι λάθος επιλογές που δεν της επιτρέπουν να ξεδιπλώσει το ταλέντο της». Από τους υπόλοιπους, διασώζονται μόνο η Mackenzie Foy ως κόρη του Κούπερ στην τρυφερή ηλικία των 10 ετών και ο Casey Affleck ως ενήλικας γιος του (δεν περίμενα ότι θα έγραφα καλή κουβέντα για κάποιον από την οικογένεια).

Το Interstellar δεν είναι ό,τι υπόσχεται το περιτύλιγμά του. Δεν έχει ανάγκη ο κινηματογράφος από τέτοια «αριστουργήματα». Παρόλα αυτά, πηγαίνετε να το δείτε. Όχι μόνο για να κρίνετε καλύτερα μόνοι σας, αλλά γιατί ακόμα και μια μέτρια ή κακή ταινία μπορεί να δώσει άπειρα ερεθίσματα σε ανθρώπους με ανοιχτούς ορίζοντες.


Αξιολόγηση
Βαθμολογήστε το άρθρο
5,6 / 10 (σε 5 αξιολογήσεις)
Για να αξιολογήσετε επιλέξτε το επιθυμητό αστέρι

Κωδικός επιβεβαίωσης, γράψτε τους χαρακτήρες που βλέπετε στην εικόνα

Διαβάστε ακόμα