Ο Αλκίνοος Ιωαννίδης είναι ένας από τους αγαπημένους μου μουσικούς (Έλληνες και ξένους). Δεν είναι μόνο η μουσική του που με συνεπαίρνει. Δεν είναι μόνο οι στίχοι του... Είναι οι μουσικές αναζητήσεις που κάνει σε κάθε δίσκο, τα μηνύματα που περνά μέσα απ' τα τραγούδια του (ακόμη κι αν μπορεί να διαφωνώ με κάποια από αυτά), ο αυτοσαρκασμός και το ήθος, που έχει σε κάθε κουβέντα του. Σε κάθε συναυλία και σε κάθε συνέντευξη του.
Οι κουβέντες του δεν είναι πάντα εύπεπτες και δε "γαργαλάνε" τα αυτιά μας. Ο Αλκίνοος είναι ειλικρινής και με τον τρόπο του σχεδόν πάντα "εκθέτει" τον εαυτό του σε όλους εμάς. Οι κουβέντες και τα τραγούδια του δημιουργούν εικόνες και μας κάνουν συμμέτοχους - σαν τους κομπάρσους ηθοποιούς - στη δικιά του ιστορία.
Θα μπορούσα να γράψω κι άλλα για αυτό τον άνθρωπο, αλλά θα μου επιτρέψετε να δώσω το λόγο στον ίδιο. Το σημαντικό κομμάτι αυτού του άρθρου είναι το "ζουμί" που υπάρχει στις απαντήσεις του αγοριού με τη μικρή βαλίτσα... Τον ευχαριστούμε πάρα πολύ!
Γιώργος Μπαλιώτης: Στη "Μικρή Βαλίτσα" πώς προέκυψε το τραγούδι «Χατζιδακιάς» για τον Μάνο Χατζιδάκι; Είναι φαντάζομαι μέσα στα "πράγματα" - σκέψεις που θα έβαζες στη βαλίτσα... Είμαι σίγουρος ότι θα το παίζεις στα παιδιά σου.
Αλκίνοος Ιωαννίδης: Μελοποίησα την «Χατζιδακιάδα» του Γκάτσου το 2011 για να την τραγουδήσουμε σαν ντουέτο με την Μαρία Φαραντούρη, στο αφιέρωμα που κάναμε τότε για τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του. Τρία χρόνια αργότερα, η Μαρία ήρθε στο στούντιο και το ηχογραφήσαμε για τον δίσκο. Από ότι μου είπε η Αγαθή Δημητρούκα, ο Γκάτσος έγραψε τους στίχους για να πειράξει τον Χατζιδάκι μια μέρα που καθόντουσαν σε ένα καφενείο. Ο τρόπος που γράφει για τον φίλο του έχει μιαν ελαφράδα που έρχεται σε αντίθεση με την σοβαροφάνεια με την οποία ντύνουμε συχνά τη μνήμη των δύο δημιουργών. Ξεχνάμε πως ήταν πραγματικοί φίλοι, πως γελούσαν πολύ, πως ξενυχτούσαν τρωγοπίνοντας, πως πειράζονταν, πως τεμπέλιαζαν. Αυτή την ελαφράδα νομίζω πως την αναγνωρίζουν τα παιδιά και τη χαίρονται πολύ περισσότερο από εμάς τους μεγάλους. Πράγματι, τα παιδιά μου ξεχωρίζουν το τραγούδι από τον δίσκο, όπως και άλλα παιδάκια. Προχθές, ένα στη Θεσσαλονίκη μου είπε «Κύλιε Ακίνο, μου αλέσει ο Χαζιντάκιας».
ΓΜ: Για μένα, τα τραγούδια "Τι περιμένεις πια", "Μικρή βαλίτσα" και "Ο Τιμονιέρης" είναι η δυνατή τριάδα της "Μικρής Βαλίτσας". Στο πρώτο είσαι ανάμεσα στο να φύγεις ή όχι, στο δεύτερο είσαι μόνος με τις σκέψεις σου ("και που να πας και που να 'ρθεις") και στον "Τιμονιέρη" έρχεται η ελπίδα, η προσμονή... Έχει περάσει από το μυαλό σου ότι αυτή η τριάδα και γενικότερα οι στίχοι του δίσκου θα μπορούσαν να 'ναι σενάριο θεατρικού έργου;
ΑΙ: Υπάρχει μια ιστορία πίσω από κάθε δίσκο. Ένα χαλαρό σενάριο που μου φανερώνεται σιγά-σιγά, πολλές φορές ακόμη και μετά την ολοκλήρωση του δίσκου. Λειτουργεί σαν μια λεπτή, αόρατη γραμμή που συνδέει πολύ διαφορετικά μεταξύ τους τραγούδια, ξένους μεταξύ τους ήχους, φαινομενικά άσχετες μεταξύ τους στιγμές, γεγονότα μεμονωμένα που λειτουργούν μέσα στο σύνολο παράγοντας ένα κοινό αποτέλεσμα, όπως οι στιγμές της ζωής μας, ή όπως οι άνθρωποι, που ενώ είμαστε τόσο διαφορετικοί μεταξύ μας, καταφέρνουμε να δημιουργούμε κοινή Ιστορία.
ΓΜ: Σε σχέση με τους υπόλοιπους δίσκους σου, η "Μικρή Βαλίτσα" με δυσκόλεψε αρχικά, με προβλημάτισε, αλλά με κέρδισε όσο την άκουγα περισσότερο. Συμμερίζεσαι την άποψη ότι είναι πιο δύσκολα (για τους μουσικούς) τα albums που έχουν μεγάλο βάθος και δε σε κερδίζουν με το πρώτο άκουσμα από αυτά που είναι περισσότερο εύπεπτα στο ευρύ κοινό;
ΑΙ: Το πραγματικό κοινό δεν είναι πια ευρύ, οπότε μάλλον γλιτώσαμε από τέτοιου είδους άσκοπες σκέψεις… Άσε που το βάθος είναι σχετική υπόθεση… Δυστυχώς δεν είμαστε πια ακροατές. Οι περισσότεροι ακούμε παρεμπιπτόντως και «μουσικούλα». Κάτι να παίζει στο βάθος, όσο πιο αδιάφορο τόσο το καλύτερο. Απλώς και μόνο γιατί η ησυχία μάς είναι αβάσταχτη, για κανέναν άλλο λόγο. Κι όμως, καμιά φορά ένας ήχος, ένα τραγούδι, μια λέξη μάς ανοίγει ένα παράθυρο στη σκοτεινιά. Και τότε συνδεόμαστε με το τραγούδι, με την ψυχή μας, με τη ζωή, με τον άλλο άνθρωπο. Δεν χάνεται αυτή η δυνατότητα μέσα μας, είναι πάντα εκεί, ακόμη και αν η εποχή μάς υποχρεώνει να την ξεχνάμε. Οπότε, είτε είμαστε μουσικοί, είτε όχι, δεν υπάρχουν εύκολα και δύσκολα ακούσματα. Μόνο ακούσματα που μπορούν να μας αγγίξουν αν το επιτρέψουμε, και άλλα ακούσματα, που είτε τα ζήσαμε είτε όχι, το ίδιο κάνει.
ΓΜ: Ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα για έναν μουσικό, είναι να βγει "γυμνός" στη σκηνή, μόνος με το όργανο του, χωρίς πολλές βοήθειες από άλλους μουσικούς. Εσύ το δοκίμασες αυτό στις solo εμφανίσεις σου και στις συναυλίες της "Μικρής Βαλίτσας", όπου τα έγχορδα καλύπτουν με απλό τρόπο άλλα όργανα. Τι είναι τελικά πιο δύσκολο; Η ενορχήστρωση πολλών οργάνων ή το γέμισμα της μουσικής από λίγα και συνάμα "απλά" όργανα;
ΑΙ: Όλα είναι εξίσου εύκολα και δύσκολα. Αν η ενορχήστρωση αποτελεί δημιουργική διαδικασία, αν είναι μέρος της σύνθεσης και της ουσίας του τραγουδιού, όπως κι εσύ, τότε λειτουργεί. Αν όχι, είτε παίξεις με μια κιθάρα, είτε με συμφωνική ορχήστρα, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο εντυπωσιακό, αλλά πάντως θα παραμένει άψυχο και ανούσιο. Δεν υπάρχουν απλά και περίπλοκα όργανα, δύσκολες ή εύκολες προσεγγίσεις. Διαφορετικές ενορχηστρώσεις μπορούν να φωτίσουν άλλα κομμάτια του χαρακτήρα ενός τραγουδιού. Φτάνει ο δημιουργός και ο ακροατής να κοιτάζουν κατά πρόσωπο το δημιούργημα και να αναγνωρίζουν το δικό τους πρόσωπο μέσα του.
ΓΜ: Ένα από τα σχόλια που άκουσα από την πρεμιέρα σου στο Γυάλινο ήταν ότι επειδή δεν υπάρχουν κρουστά στο σχήμα, δεν υπάρχει η αντίστοιχη δυναμική, η ορμή και το πάθος των τυμπάνων. Όταν σας είδα, ένιωσα ότι το βιολί και η κιθάρα έβγαζε περισσότερη δύναμη από άλλες εμφανίσεις σας και κάλυπτε το παραπάνω σχόλιο. Η έλλειψη δημιουργεί νέες προκλήσεις για νέα μονοπάτια;
ΑΙ: Νομίζω πως η ορμή και το πάθος που αναφέρεις δεν λείπει καθόλου από το σχήμα αυτό. Ίσα-ίσα, συχνά νιώθω επί σκηνής πως αυτά τα στοιχεία ξεχειλίζουν σε βαθμό σχεδόν επικίνδυνο. Πολλές φορές, η άνεση των δυναμικών και των εντάσεων που προσφέρουν τα τύμπανα και τα ηλεκτρικά όργανα, αποδυναμώνει το αποτέλεσμα. Βρίσκουμε συχνά την “εύκολη λύση”, αναθέτοντας σε αυτά τη δύσκολη δουλειά, θυσιάζοντας τη λεπτομέρεια, το βάθος, την εσωτερική ένταση. Με την ηλεκτρική κιθάρα, το να ουρλιάξω μού είναι πανεύκολο. Όμως, το να εκφράσω το ουρλιαχτό αυτό χωρίς βοηθήματα, είναι για μένα, αυτή την εποχή, αναγκαίο και χρήσιμο.
ΓΜ: Μιας και έχεις δοκιμάσει αρκετά πράγματα, πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να δημιουργούσες ένα ροκ σχήμα και να έπαιζες τα τραγούδια σου με αυτά τα όργανα. Το έχεις σκεφτεί ποτέ;
ΑΙ: Για πολλά χρόνια έπαιζα με ηλεκτρική κιθάρα, μπάσο, τύμπανα, πλήκτρα. Και με σπουδαίους μουσικούς. Ροκ δεν σε κάνει όμως μόνο η επιλογή των οργάνων. Δεν είμαι ροκ μουσικός. Το ροκ είναι μία από τις επιρροές μου, γιατί το άκουσα πολύ στην εφηβεία μου και εξακολουθώ αποσπασματικά να το ακούω, παρά τις αντιρρήσεις που έχω, τόσο για τον κύριο όγκο της παραγωγής του, όσο και για τη μυθολογία που το συνοδεύει και το ακριβοπουλά. Με τον ίδιο τρόπο, παρά την αγάπη μου για την κλασική μουσική, δεν είμαι κλασικός συνθέτης. Ποτέ δεν άκουγα ένα μουσικό είδος αποκλειστικά, οπότε δυσκολεύομαι δημιουργικά να ενταχθώ σε ένα συγκεκριμένο είδος και να το υπηρετήσω χωρίς να βουτάω το δάχτυλο και αλλού.
ΓΜ: Θέλω πολύ να μάθω τι μουσικές ακούς στο σπίτι σου. Είναι πολύ κλασσική ερώτηση - το ξέρω - αλλά πραγματικά με ενδιαφέρει.
ΑΙ: Τα τελευταία χρόνια ακούω (υποχρεωτικά, λόγω οικογένειας) πολλά παιδικά τραγούδια. Δυστυχώς είναι λίγοι οι καλοί παιδικοί δίσκοι που δεν αντιμετωπίζουν τα παιδιά σαν εύκολους στόχους. Το ίδιο βλέπουμε και στην ανθούσα παιδική λογοτεχνία, όπου γίνονται εξαιρετικές προσπάθειες, αλλά ο κανόνας θέλει όποιον δεν μπορεί να γράψει κάτι της προκοπής για ενήλικες, να γράφει για τα παιδιά. Κατά τα άλλα, ακούω κυρίως ρεμπέτικα, πειραματική ηλεκτρονική μουσική, καθώς και κλασική, παλιά και σύγχρονη. Ο μεγάλος μου έρωτας είναι το τραγούδι, όπως διαμορφώνεται μέσα στους αιώνες και φτάνει στις μέρες μας. Η αλήθεια είναι όμως πως τα τελευταία χρόνια βρίσκω όλο και λιγότερα νέα τραγούδια για να αγαπήσω. Ίσως να φταίει η εποχή, ίσως και εγώ ο ίδιος.
ΓΜ: Τα τελευταία χρόνια, λόγω της κρίσης, οι Έλληνες μουσικοί έχουν περισσότερες ευκαιρίες να ακουστούν στο εγχώριο κοινό. Ποια είναι η γνώμη σου για τη νέα φουρνιά Ελλήνων μουσικών; Έχεις ξεχωρίσει κάποιον ή κάποιους από αυτούς;
ΑΙ: Δεν ξέρω αν έχουν περισσότερες ευκαιρίες να ακουστούν. Τουλάχιστον όσοι έχουν πράγματι κάτι να πουν. Βγαίνουν πάντως νέοι άνθρωποι που αξίζουν, σε όλα τα είδη. Παιδιά με πείσμα, με γνώση και με χαρακτήρα. Άλλοι γίνονται καλοί επαγγελματίες και παλεύουν σε ένα δύσκολο τοπίο, άλλοι εργάζονται πιο “ερασιτεχνικά”, άλλοι λειτουργούν υπογείως, κρατώντας το επίπεδο ψηλά χωρίς να γίνονται ιδιαίτερα γνωστοί, άλλοι εμβαθύνουν με τεράστιο κόστος αλλά και κέρδος στη μουσική. Τα τελευταία χρόνια πήγα αρκετές φορές στο Μουσικό Χωριό τα καλοκαίρια. Πέρσι και πρόπερσι μάλιστα, κάναμε από κοινού ένα σεμινάριο με το πολυεργαλείο που λέγεται Φώτης Σιώτας και τον Λευτέρη Μουμτζή (Κύπριο μουσικό που πρέπει να ψάξετε). Εκεί γνώρισα πολλούς νέους, ταλαντούχους μουσικούς όλων των ειδών. Άλλοι παθιασμένοι με το Μπαρόκ, άλλοι με τα παραδοσιακά, με την τζαζ, με τα ρεμπέτικα, με την ηλεκτρονική μουσική, με τη μουσικολογία ή με το τραγούδι. Παίρνω μεγάλο κουράγιο να τους βλέπω να μοιράζονται μεταξύ τους γνώση και όρεξη, να συνεργάζονται χωρίς αναστολές, χωρίς περιορισμούς. Μελετούν πολύ, χαίρονται πολύ, πιστεύουν βαθιά σ’ αυτό που κάνουν και, σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενιές, το εντάσσουν μέσα στο σύνολο της μουσικής, ανεξαρτήτως ειδών. Εκεί γνώρισα και κάποια παιδιά από τη Θεσσαλονίκη, με τα οποία συνεργάστηκα, όπως η Ναταλία Λαμπαδάκη που τραγουδά στη Μικρή Βαλίτσα και ο βιολιστής Δημήτρης Χατζηζήσης, που έπαιξε μαζί μας αρκετές φορές το τελευταίο διάστημα.
ΓΜ: Τραγουδοποιός ή συνθέτης-στιχουργός-τραγουδιστής; Τις προηγούμενες δεκαετίες ήταν περισσότερο συνηθισμένος ο διαχωρισμός των ρόλων του στιχουργού, του συνθέτη και του τραγουδιστή. Στην εποχή μας, είναι περισσότεροι οι μουσικοί που συνδυάζουν και τους 3 ρόλους. Γιατί συμβαίνει αυτό; Υπάρχει περισσότερη μουσική παιδεία στους μουσικούς της γενιάς μας ή λιγότερα χρήματα στο χώρο της μουσικής;
ΑΙ: Δεν έχει να κάνει με τα χρήματα. Εξάλλου, κάποιος που είναι μόνο τραγουδιστής συνήθως βγάζει περισσότερα χρήματα από κάποιον που απομονώνεται για μήνες ή χρόνια για να μελετήσει ένα όργανο, να γράψει, να ενορχηστρώσει και να ηχογραφήσει έναν δίσκο. Ίσως αυτό που αναφέρεις να συμβαίνει εξ αιτίας μιας τάσης μας να επιστρέψουμε στη ρίζα της δημιουργίας και της έκφρασης. Γιατί για χιλιετίες, συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής ενός τραγουδιού, ήταν ο μουσικός. Οι μουσικοί γεννούσαν τα τραγούδια, σχεδόν σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας. Ακόμη και οι γιαγιάδες που έβαζαν δυο στιχάκια πλάι-πλάι και ξεδίπλωναν την καρδούλα τους, ήταν, εκείνη την ώρα, τραγουδοποιοί. Όταν θα πάψει να συμβαίνει αυτό και οι ρόλοι διαχωριστούν απόλυτα, ίσως να πάψει να υπάρχει και το τραγούδι που χτυπά απ’ ευθείας φλέβα. Η εποχή μας βέβαια ευνοεί την εξειδίκευση. Χρειάζεται μια παλιομοδίτικη ευρύτητα για να μπορεί κάποιος να ασχοληθεί με το σύνολο των ρόλων που εμπεριέχει η τέχνη του τραγουδιού. Είναι σχεδόν αδύνατον να τα κάνεις όλα καλά. Εγώ, για παράδειγμα, είμαι μέτριος οργανοπαίχτης. Αν μελετούσα λιγότερο τα θεωρητικά της μουσικής, αν διάβαζα λιγότερη λογοτεχνία, αν δεν τραγουδούσα παίζοντας κι αν δεν έπαιζα τραγουδώντας, αν αφοσιωνόμουν δηλαδή στο όργανο, πιθανόν να είχα γίνει καλύτερος κιθαρίστας. Οι τραγουδοποιοί είμαστε λίγο σαν τους “γενικούς γιατρούς”. Δεν έχουμε εξειδίκευση, αλλά στην ερημιά της ζωής έναν τέτοιο θέλεις δίπλα σου και όχι τον απόλυτα εξειδικευμένο εργαστηριακό επιστήμονα.
ΓΜ: Πιστεύεις ότι το Streaming της μουσικής σε πλατφόρμες τύπου Spotify είναι το μέλλον της διάθεσης της μουσικής;
ΑΙ: Αν λέγαμε σε κάποιον πριν από έναν ή ενάμιση αιώνα πως η άυλη, αόρατη μουσική θα μπορούσε να φυλαχτεί σε ένα αντικείμενο όπως ο δίσκος, θα μας έπαιρνε για τρελούς. Ίσως το ίντερνετ, ως μη χειροπιαστό, να είναι πιο κοντά στη φύση αυτής της τέχνης. Για κάποιους από εμάς όμως, που αγαπήσαμε τους δίσκους από παιδιά, είναι δύσκολο να συμφιλιωθούμε με την νέα κατάσταση. Ακούω πολλή μουσική από το ίντερνετ. Όταν έρχεται όμως η ώρα της πραγματικής ακρόασης προτιμώ τα βινύλια. Χαίρομαι γιατί η Μικρή Βαλίτσα θα κυκλοφορήσει σε βινύλιο σύντομα, ενώ θα ακολουθήσουν όλοι οι δίσκοι της δισκογραφίας μου μέσα στο επόμενο διάστημα.
ΓΜ: Πιστεύεις - Ελπίζεις σε ένα καλύτερο αύριο του Ελληνικού Πολιτισμού με την πρόσφατη αλλαγή της κυβέρνησης;
ΑΙ: Για πολλά χρόνια, υπεύθυνοι για τον Πολιτισμό ήταν άνθρωποι αμφιβόλου ηθικής και αισθητικής. Οι εξαγγελίες του Νίκου Ξυδάκη ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Δεν ξέρω στην πράξη τι θα γίνει, ελπίζω όμως πως θα φέρουν κάποιο αποτέλεσμα που θα φανεί μέσα στα επόμενα χρόνια. Πάντως, πιστεύω χωρίς αμφιβολία πως ο Πολιτισμός είναι που καθορίζει το πεδίο και τα όρια της εξουσίας και όχι το αντίστροφο. Αν ήμασταν πολιτισμένοι τα τελευταία χρόνια σαν λαός, πολιτισμένοι με έναν βαθύ και μαζί σύγχρονο τρόπο (γιατί μόνον έτσι μπορεί κάποιος να είναι πολιτισμένος), δεν θα βολευόμασταν με τις προηγούμενες κυβερνήσεις, δεν θα μας ήταν αρκετοί οι κυβερνώντες τόσων δεκαετιών, δεν θα ανεχόμασταν όλη αυτή την ασχήμια, το κιτσαριό και την ανοησία. Το να ανέβουμε επίπεδο σαν χώρα είναι υποχρέωση του καθενός μας και του συνόλου των πολιτών. Δεν είναι αποκλειστική ευθύνη της όποιας εξουσίας και είναι καταστροφικό να εναποθέτουμε τις ελπίδες μας σε αυτήν. Δεν εμπιστεύομαι καμία κυβέρνηση και καμία εξουσία. Ελπίζω όμως πάντοτε, πως μέσα της θα βρεθούν κάποιοι που δεν θα πάρουν όλες τις λάθος αποφάσεις. Αυτό που μπορούν να κάνουν οι νέοι κυβερνώντες (πέρα από το να στηρίξουν το ουσιαστικό μέρος του προσώπου μας εντός χώρας, χωρίς ιδεολογικές ή και κομματικές παρωπίδες), είναι το να αποφασίσουν επιτέλους να δώσουν ξανά πρόσωπο στη χώρα μας διεθνώς. Είμαστε ανύπαρκτοι. Έχετε δει τα πολιτιστικά κέντρα άλλων χωρών πώς λειτουργούν; Δεν θέλω να αναφερθώ στα όσα έζησα τις τελευταίες δύο δεκαετίες στο εξωτερικό, στο πόσο ντράπηκα για τους ανθρώπους που αναλάμβαναν την προώθηση του πολιτισμού μας έξω, στα ποσά που σπαταλήθηκαν και φαγώθηκαν από επιτήδειους και διαπλεκόμενους, φέρνοντας αρνητικό αποτέλεσμα για τον τόπο μας και την εικόνα του ανά τον κόσμο, δίνοντας πανάκριβες παραστάσεις επιπέδου νηπιαγωγείου, στηρίζοντας ταινίες της πλάκας, στήνοντας εκθέσεις που μας εξέθεταν, προωθώντας τη μετριότητα και το τίποτα της χώρας μας σαν να ήταν ύψιστη αξία. Και όσοι πάλεψαν να πουν μιαν αλήθεια για το ποιοι είμαστε, το έκαναν μόνοι, χωρίς στήριξη, χωρίς αναγνώριση και το πλήρωσαν ακριβά. Έχυναν νερό στην άμμο. Για τη γενιά μου και την προηγούμενη, είναι αργά. Είμαστε ποτισμένοι από αυτή τη νοοτροπία και δεν πιστεύω πως μπορούμε να δώσουμε πολλά. Εύχομαι όμως να βρεθούν οι νέοι που θα έχουν να πουν κάτι ουσιαστικό και να στηριχτούν. Για το καλό όλων μας.
ΓΜ: Ποιες είναι οι επόμενες εμφανίσεις της "Μικρής Βαλίτσας";
ΑΙ: Παίζουμε κάθε Παρασκευή και Σάββατο στον Σταυρό του Νότου, μέχρι τις 28 Μαρτίου. Αμέσως μετά το Πάσχα φεύγουμε για περιοδεία στην Ευρώπη. Αν επιβιώσουμε, θα επιστρέψουμε στα μέσα Μαΐου για να προετοιμάσουμε την καλοκαιρινή περιοδεία σε Ελλάδα και Κύπρο.
Φωτογραφίες: Νικόλας Χρυσσός
Από Παρασκευή 13 Μαρτίου & κάθε Παρασκευή & Σάββατο
Για περιορισμένες παραστάσεις
Σταυρός του Νότου Κεντρική Σκηνή
Οι κουβέντες του δεν είναι πάντα εύπεπτες και δε "γαργαλάνε" τα αυτιά μας. Ο Αλκίνοος είναι ειλικρινής και με τον τρόπο του σχεδόν πάντα "εκθέτει" τον εαυτό του σε όλους εμάς. Οι κουβέντες και τα τραγούδια του δημιουργούν εικόνες και μας κάνουν συμμέτοχους - σαν τους κομπάρσους ηθοποιούς - στη δικιά του ιστορία.
Θα μπορούσα να γράψω κι άλλα για αυτό τον άνθρωπο, αλλά θα μου επιτρέψετε να δώσω το λόγο στον ίδιο. Το σημαντικό κομμάτι αυτού του άρθρου είναι το "ζουμί" που υπάρχει στις απαντήσεις του αγοριού με τη μικρή βαλίτσα... Τον ευχαριστούμε πάρα πολύ!
Γιώργος Μπαλιώτης: Στη "Μικρή Βαλίτσα" πώς προέκυψε το τραγούδι «Χατζιδακιάς» για τον Μάνο Χατζιδάκι; Είναι φαντάζομαι μέσα στα "πράγματα" - σκέψεις που θα έβαζες στη βαλίτσα... Είμαι σίγουρος ότι θα το παίζεις στα παιδιά σου.
Αλκίνοος Ιωαννίδης: Μελοποίησα την «Χατζιδακιάδα» του Γκάτσου το 2011 για να την τραγουδήσουμε σαν ντουέτο με την Μαρία Φαραντούρη, στο αφιέρωμα που κάναμε τότε για τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του. Τρία χρόνια αργότερα, η Μαρία ήρθε στο στούντιο και το ηχογραφήσαμε για τον δίσκο. Από ότι μου είπε η Αγαθή Δημητρούκα, ο Γκάτσος έγραψε τους στίχους για να πειράξει τον Χατζιδάκι μια μέρα που καθόντουσαν σε ένα καφενείο. Ο τρόπος που γράφει για τον φίλο του έχει μιαν ελαφράδα που έρχεται σε αντίθεση με την σοβαροφάνεια με την οποία ντύνουμε συχνά τη μνήμη των δύο δημιουργών. Ξεχνάμε πως ήταν πραγματικοί φίλοι, πως γελούσαν πολύ, πως ξενυχτούσαν τρωγοπίνοντας, πως πειράζονταν, πως τεμπέλιαζαν. Αυτή την ελαφράδα νομίζω πως την αναγνωρίζουν τα παιδιά και τη χαίρονται πολύ περισσότερο από εμάς τους μεγάλους. Πράγματι, τα παιδιά μου ξεχωρίζουν το τραγούδι από τον δίσκο, όπως και άλλα παιδάκια. Προχθές, ένα στη Θεσσαλονίκη μου είπε «Κύλιε Ακίνο, μου αλέσει ο Χαζιντάκιας».
ΓΜ: Για μένα, τα τραγούδια "Τι περιμένεις πια", "Μικρή βαλίτσα" και "Ο Τιμονιέρης" είναι η δυνατή τριάδα της "Μικρής Βαλίτσας". Στο πρώτο είσαι ανάμεσα στο να φύγεις ή όχι, στο δεύτερο είσαι μόνος με τις σκέψεις σου ("και που να πας και που να 'ρθεις") και στον "Τιμονιέρη" έρχεται η ελπίδα, η προσμονή... Έχει περάσει από το μυαλό σου ότι αυτή η τριάδα και γενικότερα οι στίχοι του δίσκου θα μπορούσαν να 'ναι σενάριο θεατρικού έργου;ΑΙ: Υπάρχει μια ιστορία πίσω από κάθε δίσκο. Ένα χαλαρό σενάριο που μου φανερώνεται σιγά-σιγά, πολλές φορές ακόμη και μετά την ολοκλήρωση του δίσκου. Λειτουργεί σαν μια λεπτή, αόρατη γραμμή που συνδέει πολύ διαφορετικά μεταξύ τους τραγούδια, ξένους μεταξύ τους ήχους, φαινομενικά άσχετες μεταξύ τους στιγμές, γεγονότα μεμονωμένα που λειτουργούν μέσα στο σύνολο παράγοντας ένα κοινό αποτέλεσμα, όπως οι στιγμές της ζωής μας, ή όπως οι άνθρωποι, που ενώ είμαστε τόσο διαφορετικοί μεταξύ μας, καταφέρνουμε να δημιουργούμε κοινή Ιστορία.
ΓΜ: Σε σχέση με τους υπόλοιπους δίσκους σου, η "Μικρή Βαλίτσα" με δυσκόλεψε αρχικά, με προβλημάτισε, αλλά με κέρδισε όσο την άκουγα περισσότερο. Συμμερίζεσαι την άποψη ότι είναι πιο δύσκολα (για τους μουσικούς) τα albums που έχουν μεγάλο βάθος και δε σε κερδίζουν με το πρώτο άκουσμα από αυτά που είναι περισσότερο εύπεπτα στο ευρύ κοινό;
ΑΙ: Το πραγματικό κοινό δεν είναι πια ευρύ, οπότε μάλλον γλιτώσαμε από τέτοιου είδους άσκοπες σκέψεις… Άσε που το βάθος είναι σχετική υπόθεση… Δυστυχώς δεν είμαστε πια ακροατές. Οι περισσότεροι ακούμε παρεμπιπτόντως και «μουσικούλα». Κάτι να παίζει στο βάθος, όσο πιο αδιάφορο τόσο το καλύτερο. Απλώς και μόνο γιατί η ησυχία μάς είναι αβάσταχτη, για κανέναν άλλο λόγο. Κι όμως, καμιά φορά ένας ήχος, ένα τραγούδι, μια λέξη μάς ανοίγει ένα παράθυρο στη σκοτεινιά. Και τότε συνδεόμαστε με το τραγούδι, με την ψυχή μας, με τη ζωή, με τον άλλο άνθρωπο. Δεν χάνεται αυτή η δυνατότητα μέσα μας, είναι πάντα εκεί, ακόμη και αν η εποχή μάς υποχρεώνει να την ξεχνάμε. Οπότε, είτε είμαστε μουσικοί, είτε όχι, δεν υπάρχουν εύκολα και δύσκολα ακούσματα. Μόνο ακούσματα που μπορούν να μας αγγίξουν αν το επιτρέψουμε, και άλλα ακούσματα, που είτε τα ζήσαμε είτε όχι, το ίδιο κάνει.
ΓΜ: Ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα για έναν μουσικό, είναι να βγει "γυμνός" στη σκηνή, μόνος με το όργανο του, χωρίς πολλές βοήθειες από άλλους μουσικούς. Εσύ το δοκίμασες αυτό στις solo εμφανίσεις σου και στις συναυλίες της "Μικρής Βαλίτσας", όπου τα έγχορδα καλύπτουν με απλό τρόπο άλλα όργανα. Τι είναι τελικά πιο δύσκολο; Η ενορχήστρωση πολλών οργάνων ή το γέμισμα της μουσικής από λίγα και συνάμα "απλά" όργανα;
ΑΙ: Όλα είναι εξίσου εύκολα και δύσκολα. Αν η ενορχήστρωση αποτελεί δημιουργική διαδικασία, αν είναι μέρος της σύνθεσης και της ουσίας του τραγουδιού, όπως κι εσύ, τότε λειτουργεί. Αν όχι, είτε παίξεις με μια κιθάρα, είτε με συμφωνική ορχήστρα, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο εντυπωσιακό, αλλά πάντως θα παραμένει άψυχο και ανούσιο. Δεν υπάρχουν απλά και περίπλοκα όργανα, δύσκολες ή εύκολες προσεγγίσεις. Διαφορετικές ενορχηστρώσεις μπορούν να φωτίσουν άλλα κομμάτια του χαρακτήρα ενός τραγουδιού. Φτάνει ο δημιουργός και ο ακροατής να κοιτάζουν κατά πρόσωπο το δημιούργημα και να αναγνωρίζουν το δικό τους πρόσωπο μέσα του.
ΓΜ: Ένα από τα σχόλια που άκουσα από την πρεμιέρα σου στο Γυάλινο ήταν ότι επειδή δεν υπάρχουν κρουστά στο σχήμα, δεν υπάρχει η αντίστοιχη δυναμική, η ορμή και το πάθος των τυμπάνων. Όταν σας είδα, ένιωσα ότι το βιολί και η κιθάρα έβγαζε περισσότερη δύναμη από άλλες εμφανίσεις σας και κάλυπτε το παραπάνω σχόλιο. Η έλλειψη δημιουργεί νέες προκλήσεις για νέα μονοπάτια;ΑΙ: Νομίζω πως η ορμή και το πάθος που αναφέρεις δεν λείπει καθόλου από το σχήμα αυτό. Ίσα-ίσα, συχνά νιώθω επί σκηνής πως αυτά τα στοιχεία ξεχειλίζουν σε βαθμό σχεδόν επικίνδυνο. Πολλές φορές, η άνεση των δυναμικών και των εντάσεων που προσφέρουν τα τύμπανα και τα ηλεκτρικά όργανα, αποδυναμώνει το αποτέλεσμα. Βρίσκουμε συχνά την “εύκολη λύση”, αναθέτοντας σε αυτά τη δύσκολη δουλειά, θυσιάζοντας τη λεπτομέρεια, το βάθος, την εσωτερική ένταση. Με την ηλεκτρική κιθάρα, το να ουρλιάξω μού είναι πανεύκολο. Όμως, το να εκφράσω το ουρλιαχτό αυτό χωρίς βοηθήματα, είναι για μένα, αυτή την εποχή, αναγκαίο και χρήσιμο.
ΓΜ: Μιας και έχεις δοκιμάσει αρκετά πράγματα, πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να δημιουργούσες ένα ροκ σχήμα και να έπαιζες τα τραγούδια σου με αυτά τα όργανα. Το έχεις σκεφτεί ποτέ;
ΑΙ: Για πολλά χρόνια έπαιζα με ηλεκτρική κιθάρα, μπάσο, τύμπανα, πλήκτρα. Και με σπουδαίους μουσικούς. Ροκ δεν σε κάνει όμως μόνο η επιλογή των οργάνων. Δεν είμαι ροκ μουσικός. Το ροκ είναι μία από τις επιρροές μου, γιατί το άκουσα πολύ στην εφηβεία μου και εξακολουθώ αποσπασματικά να το ακούω, παρά τις αντιρρήσεις που έχω, τόσο για τον κύριο όγκο της παραγωγής του, όσο και για τη μυθολογία που το συνοδεύει και το ακριβοπουλά. Με τον ίδιο τρόπο, παρά την αγάπη μου για την κλασική μουσική, δεν είμαι κλασικός συνθέτης. Ποτέ δεν άκουγα ένα μουσικό είδος αποκλειστικά, οπότε δυσκολεύομαι δημιουργικά να ενταχθώ σε ένα συγκεκριμένο είδος και να το υπηρετήσω χωρίς να βουτάω το δάχτυλο και αλλού.
ΓΜ: Θέλω πολύ να μάθω τι μουσικές ακούς στο σπίτι σου. Είναι πολύ κλασσική ερώτηση - το ξέρω - αλλά πραγματικά με ενδιαφέρει.
ΑΙ: Τα τελευταία χρόνια ακούω (υποχρεωτικά, λόγω οικογένειας) πολλά παιδικά τραγούδια. Δυστυχώς είναι λίγοι οι καλοί παιδικοί δίσκοι που δεν αντιμετωπίζουν τα παιδιά σαν εύκολους στόχους. Το ίδιο βλέπουμε και στην ανθούσα παιδική λογοτεχνία, όπου γίνονται εξαιρετικές προσπάθειες, αλλά ο κανόνας θέλει όποιον δεν μπορεί να γράψει κάτι της προκοπής για ενήλικες, να γράφει για τα παιδιά. Κατά τα άλλα, ακούω κυρίως ρεμπέτικα, πειραματική ηλεκτρονική μουσική, καθώς και κλασική, παλιά και σύγχρονη. Ο μεγάλος μου έρωτας είναι το τραγούδι, όπως διαμορφώνεται μέσα στους αιώνες και φτάνει στις μέρες μας. Η αλήθεια είναι όμως πως τα τελευταία χρόνια βρίσκω όλο και λιγότερα νέα τραγούδια για να αγαπήσω. Ίσως να φταίει η εποχή, ίσως και εγώ ο ίδιος.
ΓΜ: Τα τελευταία χρόνια, λόγω της κρίσης, οι Έλληνες μουσικοί έχουν περισσότερες ευκαιρίες να ακουστούν στο εγχώριο κοινό. Ποια είναι η γνώμη σου για τη νέα φουρνιά Ελλήνων μουσικών; Έχεις ξεχωρίσει κάποιον ή κάποιους από αυτούς;
ΑΙ: Δεν ξέρω αν έχουν περισσότερες ευκαιρίες να ακουστούν. Τουλάχιστον όσοι έχουν πράγματι κάτι να πουν. Βγαίνουν πάντως νέοι άνθρωποι που αξίζουν, σε όλα τα είδη. Παιδιά με πείσμα, με γνώση και με χαρακτήρα. Άλλοι γίνονται καλοί επαγγελματίες και παλεύουν σε ένα δύσκολο τοπίο, άλλοι εργάζονται πιο “ερασιτεχνικά”, άλλοι λειτουργούν υπογείως, κρατώντας το επίπεδο ψηλά χωρίς να γίνονται ιδιαίτερα γνωστοί, άλλοι εμβαθύνουν με τεράστιο κόστος αλλά και κέρδος στη μουσική. Τα τελευταία χρόνια πήγα αρκετές φορές στο Μουσικό Χωριό τα καλοκαίρια. Πέρσι και πρόπερσι μάλιστα, κάναμε από κοινού ένα σεμινάριο με το πολυεργαλείο που λέγεται Φώτης Σιώτας και τον Λευτέρη Μουμτζή (Κύπριο μουσικό που πρέπει να ψάξετε). Εκεί γνώρισα πολλούς νέους, ταλαντούχους μουσικούς όλων των ειδών. Άλλοι παθιασμένοι με το Μπαρόκ, άλλοι με τα παραδοσιακά, με την τζαζ, με τα ρεμπέτικα, με την ηλεκτρονική μουσική, με τη μουσικολογία ή με το τραγούδι. Παίρνω μεγάλο κουράγιο να τους βλέπω να μοιράζονται μεταξύ τους γνώση και όρεξη, να συνεργάζονται χωρίς αναστολές, χωρίς περιορισμούς. Μελετούν πολύ, χαίρονται πολύ, πιστεύουν βαθιά σ’ αυτό που κάνουν και, σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενιές, το εντάσσουν μέσα στο σύνολο της μουσικής, ανεξαρτήτως ειδών. Εκεί γνώρισα και κάποια παιδιά από τη Θεσσαλονίκη, με τα οποία συνεργάστηκα, όπως η Ναταλία Λαμπαδάκη που τραγουδά στη Μικρή Βαλίτσα και ο βιολιστής Δημήτρης Χατζηζήσης, που έπαιξε μαζί μας αρκετές φορές το τελευταίο διάστημα.
ΓΜ: Τραγουδοποιός ή συνθέτης-στιχουργός-τραγουδιστής; Τις προηγούμενες δεκαετίες ήταν περισσότερο συνηθισμένος ο διαχωρισμός των ρόλων του στιχουργού, του συνθέτη και του τραγουδιστή. Στην εποχή μας, είναι περισσότεροι οι μουσικοί που συνδυάζουν και τους 3 ρόλους. Γιατί συμβαίνει αυτό; Υπάρχει περισσότερη μουσική παιδεία στους μουσικούς της γενιάς μας ή λιγότερα χρήματα στο χώρο της μουσικής;
ΑΙ: Δεν έχει να κάνει με τα χρήματα. Εξάλλου, κάποιος που είναι μόνο τραγουδιστής συνήθως βγάζει περισσότερα χρήματα από κάποιον που απομονώνεται για μήνες ή χρόνια για να μελετήσει ένα όργανο, να γράψει, να ενορχηστρώσει και να ηχογραφήσει έναν δίσκο. Ίσως αυτό που αναφέρεις να συμβαίνει εξ αιτίας μιας τάσης μας να επιστρέψουμε στη ρίζα της δημιουργίας και της έκφρασης. Γιατί για χιλιετίες, συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής ενός τραγουδιού, ήταν ο μουσικός. Οι μουσικοί γεννούσαν τα τραγούδια, σχεδόν σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας. Ακόμη και οι γιαγιάδες που έβαζαν δυο στιχάκια πλάι-πλάι και ξεδίπλωναν την καρδούλα τους, ήταν, εκείνη την ώρα, τραγουδοποιοί. Όταν θα πάψει να συμβαίνει αυτό και οι ρόλοι διαχωριστούν απόλυτα, ίσως να πάψει να υπάρχει και το τραγούδι που χτυπά απ’ ευθείας φλέβα. Η εποχή μας βέβαια ευνοεί την εξειδίκευση. Χρειάζεται μια παλιομοδίτικη ευρύτητα για να μπορεί κάποιος να ασχοληθεί με το σύνολο των ρόλων που εμπεριέχει η τέχνη του τραγουδιού. Είναι σχεδόν αδύνατον να τα κάνεις όλα καλά. Εγώ, για παράδειγμα, είμαι μέτριος οργανοπαίχτης. Αν μελετούσα λιγότερο τα θεωρητικά της μουσικής, αν διάβαζα λιγότερη λογοτεχνία, αν δεν τραγουδούσα παίζοντας κι αν δεν έπαιζα τραγουδώντας, αν αφοσιωνόμουν δηλαδή στο όργανο, πιθανόν να είχα γίνει καλύτερος κιθαρίστας. Οι τραγουδοποιοί είμαστε λίγο σαν τους “γενικούς γιατρούς”. Δεν έχουμε εξειδίκευση, αλλά στην ερημιά της ζωής έναν τέτοιο θέλεις δίπλα σου και όχι τον απόλυτα εξειδικευμένο εργαστηριακό επιστήμονα.
ΓΜ: Πιστεύεις ότι το Streaming της μουσικής σε πλατφόρμες τύπου Spotify είναι το μέλλον της διάθεσης της μουσικής;
ΑΙ: Αν λέγαμε σε κάποιον πριν από έναν ή ενάμιση αιώνα πως η άυλη, αόρατη μουσική θα μπορούσε να φυλαχτεί σε ένα αντικείμενο όπως ο δίσκος, θα μας έπαιρνε για τρελούς. Ίσως το ίντερνετ, ως μη χειροπιαστό, να είναι πιο κοντά στη φύση αυτής της τέχνης. Για κάποιους από εμάς όμως, που αγαπήσαμε τους δίσκους από παιδιά, είναι δύσκολο να συμφιλιωθούμε με την νέα κατάσταση. Ακούω πολλή μουσική από το ίντερνετ. Όταν έρχεται όμως η ώρα της πραγματικής ακρόασης προτιμώ τα βινύλια. Χαίρομαι γιατί η Μικρή Βαλίτσα θα κυκλοφορήσει σε βινύλιο σύντομα, ενώ θα ακολουθήσουν όλοι οι δίσκοι της δισκογραφίας μου μέσα στο επόμενο διάστημα.
ΓΜ: Πιστεύεις - Ελπίζεις σε ένα καλύτερο αύριο του Ελληνικού Πολιτισμού με την πρόσφατη αλλαγή της κυβέρνησης;ΑΙ: Για πολλά χρόνια, υπεύθυνοι για τον Πολιτισμό ήταν άνθρωποι αμφιβόλου ηθικής και αισθητικής. Οι εξαγγελίες του Νίκου Ξυδάκη ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Δεν ξέρω στην πράξη τι θα γίνει, ελπίζω όμως πως θα φέρουν κάποιο αποτέλεσμα που θα φανεί μέσα στα επόμενα χρόνια. Πάντως, πιστεύω χωρίς αμφιβολία πως ο Πολιτισμός είναι που καθορίζει το πεδίο και τα όρια της εξουσίας και όχι το αντίστροφο. Αν ήμασταν πολιτισμένοι τα τελευταία χρόνια σαν λαός, πολιτισμένοι με έναν βαθύ και μαζί σύγχρονο τρόπο (γιατί μόνον έτσι μπορεί κάποιος να είναι πολιτισμένος), δεν θα βολευόμασταν με τις προηγούμενες κυβερνήσεις, δεν θα μας ήταν αρκετοί οι κυβερνώντες τόσων δεκαετιών, δεν θα ανεχόμασταν όλη αυτή την ασχήμια, το κιτσαριό και την ανοησία. Το να ανέβουμε επίπεδο σαν χώρα είναι υποχρέωση του καθενός μας και του συνόλου των πολιτών. Δεν είναι αποκλειστική ευθύνη της όποιας εξουσίας και είναι καταστροφικό να εναποθέτουμε τις ελπίδες μας σε αυτήν. Δεν εμπιστεύομαι καμία κυβέρνηση και καμία εξουσία. Ελπίζω όμως πάντοτε, πως μέσα της θα βρεθούν κάποιοι που δεν θα πάρουν όλες τις λάθος αποφάσεις. Αυτό που μπορούν να κάνουν οι νέοι κυβερνώντες (πέρα από το να στηρίξουν το ουσιαστικό μέρος του προσώπου μας εντός χώρας, χωρίς ιδεολογικές ή και κομματικές παρωπίδες), είναι το να αποφασίσουν επιτέλους να δώσουν ξανά πρόσωπο στη χώρα μας διεθνώς. Είμαστε ανύπαρκτοι. Έχετε δει τα πολιτιστικά κέντρα άλλων χωρών πώς λειτουργούν; Δεν θέλω να αναφερθώ στα όσα έζησα τις τελευταίες δύο δεκαετίες στο εξωτερικό, στο πόσο ντράπηκα για τους ανθρώπους που αναλάμβαναν την προώθηση του πολιτισμού μας έξω, στα ποσά που σπαταλήθηκαν και φαγώθηκαν από επιτήδειους και διαπλεκόμενους, φέρνοντας αρνητικό αποτέλεσμα για τον τόπο μας και την εικόνα του ανά τον κόσμο, δίνοντας πανάκριβες παραστάσεις επιπέδου νηπιαγωγείου, στηρίζοντας ταινίες της πλάκας, στήνοντας εκθέσεις που μας εξέθεταν, προωθώντας τη μετριότητα και το τίποτα της χώρας μας σαν να ήταν ύψιστη αξία. Και όσοι πάλεψαν να πουν μιαν αλήθεια για το ποιοι είμαστε, το έκαναν μόνοι, χωρίς στήριξη, χωρίς αναγνώριση και το πλήρωσαν ακριβά. Έχυναν νερό στην άμμο. Για τη γενιά μου και την προηγούμενη, είναι αργά. Είμαστε ποτισμένοι από αυτή τη νοοτροπία και δεν πιστεύω πως μπορούμε να δώσουμε πολλά. Εύχομαι όμως να βρεθούν οι νέοι που θα έχουν να πουν κάτι ουσιαστικό και να στηριχτούν. Για το καλό όλων μας.
ΓΜ: Ποιες είναι οι επόμενες εμφανίσεις της "Μικρής Βαλίτσας";
ΑΙ: Παίζουμε κάθε Παρασκευή και Σάββατο στον Σταυρό του Νότου, μέχρι τις 28 Μαρτίου. Αμέσως μετά το Πάσχα φεύγουμε για περιοδεία στην Ευρώπη. Αν επιβιώσουμε, θα επιστρέψουμε στα μέσα Μαΐου για να προετοιμάσουμε την καλοκαιρινή περιοδεία σε Ελλάδα και Κύπρο.
Φωτογραφίες: Νικόλας Χρυσσός
Από Παρασκευή 13 Μαρτίου & κάθε Παρασκευή & Σάββατο
Για περιορισμένες παραστάσεις
Σταυρός του Νότου Κεντρική Σκηνή