Αγαπώ τις ταινίες που έχουν έναν νωχελικό, αργό ρυθμό και δίνουν σημασία στις λεπτομέρειες. Δεν με κουράζουν, δεν τις βαριέμαι. Εκεί που σταματάει για λίγο ο χρόνος, γίνεται μια παύση και όλα φαντάζουν αλλιώς. Όπως μια μεγάλη βόλτα χωρίς βιασύνη σε ένα όμορφο μέρος, οι στιγμές που χαράσσονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας είναι οι στιγμές που συμμετέχουμε με όλο μας το είναι στο παρόν, στο τώρα, σε αυτό που συμβαίνει εδώ. Μόνο το παρόν μάς ανήκει. Το παρελθόν δεν αλλάζει πια και το μέλλον είναι πάντα άγνωστο. Ποιές, όμως, είναι οι υπέροχες μέρες;
Perfect Days (2023)
Οι «Υπέροχες Μέρες» κατά τον Βιμ Βέντερς, που μας έχει χαρίσει μια σειρά από σπουδαίες ταινίες, σίγουρα δεν είναι αυτές που τυπικά θα υποθέταμε.
Ο πρωταγωνιστής, ένας άνδρας που έχει ξεπεράσει προ πολλού τα χρόνια της πρώτης νιότης, ζεί σε ένα ταπεινό σπίτι, κάνει μια δουλειά που αρκετοί θα απέφευγαν, είναι μόνος και λιγομίλητος.
Ο κύριος Χιραγιάμα, (ερμηνευμένος θαυμάσια από τον Κότζι Γιακούσο, που τιμήθηκε με το αντίστοιχο βραβείο στις Κάννες), είναι ένας πολύ ιδιαίτερος άνθρωπος... Σηκώνεται κάθε μέρα την ίδια ώρα, με τον ίδιο τρόπο, με απαράλλακτες κινήσεις, λες και είναι μέρος κάποιου αρχαίου τελετουργικού, που αν κάτι αλλάξει, θα χαθεί όλη η μαγεία.
Καθώς βγαίνει από την εξώπορτα του σπιτιού του, στρέφει πάντα το κεφάλι προς τον ουρανό, παίρνει μια βαθιά ανάσα ανακούφισης και ξεκινά αισιόδοξα τη μέρα του. «Άλλη μια μέρα που αντικρύζω το θαύμα της ζωής» εικάζω πως είναι μία από τις σκέψεις του. Η καθημερινότητά του δεν έχει και μεγάλη σχέση με θαύμα, ο τρόπος που την αντιμετωπίζει όμως, κάνει τη μεγάλη διαφορά.
Ο Κύριος Χιραγιάμα είναι ένας σκληρά εργαζόμενος καθαριστής στις δημόσιες τουαλέτες του Τόκιο. Κάνει τη δουλειά του με ζήλο, με προσοχή στη λεπτομέρεια, ακούραστα, χωρίς να σιχαίνεται. Μαζί του είναι ένας βοηθός μονίμως αργοπορημένος, που αδυνατεί να καταλάβει γιατί ο Χιραγιάμα καθαρίζει με τόση επιμέλεια κάτι που σε λίγο θα ξαναλερωθεί. Ο νεαρός βοηθός βιάζεται να τελειώσει γρήγορα τη βάρδια του, για να συναντήσει την Άγια που επιθυμεί να γίνει το κορίτσι του. Εκείνη μάλλον δεν ενθουσιάζεται με μια τέτοια προοπτική.
«Είμαι ερωτευμένος και άφραγκος. Έτσι είναι η σύγχρονη εποχή;» θα πεί, ζητώντας τη βοήθεια του Χιραγιάμα για οικονομική ενίσχυση. Έχει μάθει να βαθμολογεί τις καταστάσεις με πιθανότητες και ποσοστά επιτυχίας όπως ακριβώς θα έκανε κάποιος σε μια διαδικτυακή κριτική για οτιδήποτε.
Ο Χιραγιάμα συνεχίζει να τρίβει με επιμονή κάθε λεκέ, μέχρι που να αστράψει η επιφάνεια, λες και έχει αναλάβει μια μυστική αποστολή που με το αποτέλεσμά της θα κριθεί η τύχη της ανθρωπότητας. Είναι ένας πλήρως αφοσιωμένος άνθρωπος όχι μόνο στην εργασία του αλλά και στις τέχνες.
Αγαπά τη μουσική και τα βιβλία. Ζει και συμπεριφέρεται με έναν ρετρό τρόπο. Ακούει κλασική ροκ μέσα από κασέτες, εμφανίζει τις φωτογραφίες του με φίλμ και διαβάζει πάντα ένα βιβλίο λίγο πρίν κοιμηθεί. Διαθέτει μια ευγένεια άλλης εποχής, είναι στωικός, αθόρυβος και αυτάρκης.
Μα πάνω από όλα, ειναι ευγνώμων με την ίδια τη ζωή. Για όλα τα μικρά αλλά καθόλου ασήμαντα που οι πιο πολλοί μας προσπερνάμεQ τις πρώτες αχτίδες του φωτός στο παράθυρο, το θρόισμα των φύλλων. Εμπνέεται και μαγεύεται από την ίδια τη φύση. Την ώρα του διαλείμματός του σε κάποιο πάρκο, παίρνει απο εκεί το χώμα μαζί με τα μικρά ίχνη ζωής που κάνουν την εμφάνισή τους, τα τοποθετεί προσεκτικά στο ειδικό προστατευτικό για να τα μεταφυτεύσει, να τα μεγαλώσει, να τα φροντίσει και να πάρουν τη θέση τους δίπλα στα άλλα γλαστράκια στο χώρο του. Εκεί που χωράει όλη η αγάπη. Η σχέση με τα φυτά του είναι τρυφερή. Είναι η αντίσταση της ομορφιάς και η δύναμη της ζωής απέναντι στην ασχήμια και την άχαρη πραγματικότητα.
Ξέρουμε πολύ λίγα πράγματα για τα βιώματά του και τους λόγους που τον έφεραν μέχρι εδώ, όμως αυτός ο χαμογελαστός ήρωας καταφέρνει να κερδίσει τη συμπάθειά μας σχεδόν αμέσως.
Με ένα βλέμμα που εμπνέει εμπιστοσύνη και μια καλοσυνάτη καρδιά, αρχίζει το καθημερινό του πρόγραμμα. Η ρουτίνα, που σε άλλες περιπτώσεις είναι θανάσιμη, στη συγκεκριμένη ιστορία είναι άκρως απαραίτητη και μορφή ευτυχίας και ελευθερίας. Μια μορφή ελευθερίας και προσωπικών επιλογών που δίνουν πραγματικό νόημα στην έννοια του χρόνου.
Ο Χιραγιάμα έχει την πολυτέλεια να παρατηρεί, να περιεργάζεται και να ρεμβάζει σαν να είναι όλα γύρω του ένας πίνακας. Το πλήθος, τα δέντρα, οι σκιές. Ονειρεύεται ασπρόμαυρα και κλείνει τα μάτια όταν ακούει το τραγούδι της γυναίκας στο εστιατόριο. Δε φοράει ποτέ γυαλιά ηλίου και επιτρέπει στο φως του ήλιου να τον λούσει.
Μία από τις όμορφες σκηνές της ταινίας: Το μικρό χαρτάκι με μια ζωγραφισμένη τρίλιζα που βρίσκει τυχαία σε μια τουαλέτα γίνεται ένα σήμα επικοινωνίας ανάμεσα σε εκείνον και σε κάποιο άγνωστο πρόσωπο.
Ο ξαφνικός ερχομός της ανιψιάς του θα τον βγάλει ευχάριστα από τον προγραμματισμό, αλλά θα φωτίσει και κάποιες σκοτεινές πτυχές σχετικά με το παρελθόν. Η σύντομη επανάσταση της νεαρής μακριά από το σπίτι και τους δικούς της θα λάβει τέλος με την εμφάνιση της αδερφής του, ενώ μετά το διάλογο των δύο αδερφών βλέπουμε τον Χιραγιάμα για πρώτη φορά ευάλωτο. Κλαίει και είναι η δική του ώρα να καθαρίσει το μέσα του, να ξεπλύνει την πληγή με τα δάκρυά του και να κλείσει τους ανοιχτούς λογαριασμούς. Και αν για λίγο διαταράσσεται η γαλήνη και η ισορροπία του, η λυτρωτική κουβέντα με τον άνδρα στη γέφυρα βάζει τα πράγματα ξανά στη σωστή βάση. Για να έρθει το δυνατό και σπάνιας ευαισθησίας φινάλε να γράψει τη δική του ιστορία στο παγκόσμιο σινεμά. Δεν μπορούσα να πάρω τα μάτια μου εκείνη τη στιγμή από το τόσο εκφραστικό πρόσωπο του πρωταγωνιστή, που άλλαζε υπό τους ήχους του ύμνου της Νίνα Σιμόν.
Ο Βιμ Βέντερς, ο δημιουργός που έδωσε μέχρι και στους αγγέλους ανθρώπινες αδυναμίες και το δικαίωμα στον έρωτα στο αριστουργηματικό: "Der Himmel über Berlin", στη νέα του ταινία “Perfect Days” ακολουθεί την καθημερινότητα ενός αληθινού αγωνιστή της ζωής, που αν και τσακισμένος, ακτινοβολεί ελπίδα. «Η άλλη φορά είναι η άλλη φορά, το Τώρα είναι τώρα». Αυτά τα τόσα απλά λόγια κρύβουν μέσα τους όλη τη φιλοσοφία του. Όπως η ιαπωνική λέξη "komorebi" που ήταν ο εναλλακτικός τίτλος της ταινίας. Komorebi, λοιπόν, σημαίνει το τρεμόπαιγμα του φωτός και της σκιάς που δημιουργείται από το λίκνισμα των φύλλων στον άνεμο. Υπάρχει μόνο μια φορά, εκείνη, τη μοναδική στιγμή.
Η αρχική ιδέα του Βέντερς ήταν να γυρίσει μια σειρά ταινιών μικρού μήκους με αφορμή το Tokyo Toilet Project, δηλαδή τον επανασχεδιασμό 17 δημόσιων τουαλετών από κορυφαίους αρχιτέκτονες από όλο τον κόσμο. Η τελική εκδοχή που προτίμησαν ο σκηνοθέτης και ο συνσεναριογράφος Τακούμα Τακασάκι είναι μια μεγάλη ιστορία που αφορά ένα μοναχικό άνδρα, καθαριστή στο επάγγελμα, που προσπαθεί να δημιουργήσει καθημερινά τις συνθήκες για να είναι οι μέρες του υπέροχες. Βρίσκοντας καταφύγιο στη μουσική και στα βιβλία του. Και φυσικά, η ταινία χρωστά τον τίτλο της στο ομότιτλο τραγούδι του Lou Reed.
Μια ταινία που σε συντροφεύει σίγουρα για καιρό, που σε κάνει να αναζητάς τα τραγούδια της όπως κάνουν και οι πρωταγωνιστές, μια ταινία που φανερώνει την αξία και της πιο μικρής στιγμής, σε έναν κόσμο που τίποτα δεν είναι δεδομένο.