Το 32ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου τίμησε την γυναικεία συμβολή στο σινεμά με δύο γυναίκες σκηνοθέτιδες, την Αντουανέττα Αγγελίδη και την Αλίντα Δημητρίου. Εμείς παρακολουθήσαμε την ταινία «Κλέφτης ή η Πραγματικότητα» από το αφιέρωμα της Αντουανέττας Αγγελίδη και γοητευτήκαμε από την καινοτομία μιας ελληνικής παραγωγής του 2001.
Μια λαξεύτρια μνημάτων, μια επιστήμονας και ένας ηθοποιός, τρία διαφορετικά πρόσωπα εγκλωβισμένα σε τρία παράλληλα σύμπαντα αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα με την δική τους μοναδική φιλοσοφία. Τρεις εκδοχές μιας και μόνο ημέρας θα διαστρεβλώσουν την έννοια της πραγματικότητας σε έναν συνεχή καλπασμό μεταξύ αντίληψης και αλήθειας. Η λαξεύτρια βαθιά συνδεδεμένη με την θρησκεία και την πίστη αντιπροσωπεύει την μοίρα και το πεπρωμένο. Η επιστήμονας που μόλις έχει χάσει το παιδί της γαντζώνεται νοερά από τις αναμνήσεις της, παραδομένη στην τυχαιότητα των γεγονότων. Ο ηθοποιός χάνει την αίσθηση της διαφοράς μεταξύ βιώνω και υποκρίνομαι, ενώ προετοιμάζεται να παίξει στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Ο κλέφτης θα αποτελέσει το συνδετικό νήμα που θα ενώσει όλους αυτούς τους διαφορετικούς κόσμους.
Πρόκειται για μια αλληγορική ταινία με βαθιά ποιητικό λόγο, που χρησιμοποιεί κείμενα από την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο καθώς και έναν διάλογο από την «Έβδομη Σφραγίδα» του Ingmar Bergman στην σκηνή με την παρτίδα σκακιού. Αυτά τα κείμενα έχουν δεθεί αρμονικά μεταξύ τους συνθέτοντας μια ταινία αφιερωμένη στην αντίληψη του κόσμου μέσα από τρεις διαφορετικές θεωρήσεις: την Μοίρα, την Τύχη και την Ελεύθερη Βούληση. Ωστόσο, η λυρικότητα που έχει αποδοθεί σε κάποια αποσπάσματα από τον χαρακτήρα του ηθοποιού προσωπικά δεν με ενθουσίασε. Η μεγάλη διάρκειά τους απέδιδε έναν ελαφρώς μονότονο ήχο. Πιθανώς μια διαφορετική μελωδικότητα, να είχε προσφέρει περισσότερα στο ηχητικό αποτέλεσμα των συγκεκριμένων αποσπασμάτων. Αντίθετα, η εμμονική επανάληψη στα λόγια της επιστήμονος εμβάθυνε στον θρήνο της μάνας, στην απόγνωση και το πένθος της.
Η σκηνοθεσία πειραματίζεται με τον φωτισμό και τις σκιές, βαδίζοντας από το σκοτάδι στο φως. Όπως δήλωσε η ίδια η σκηνοθέτης, η ατμόσφαιρα της ταινίας είναι επηρεασμένη από αναγεννησιακούς πίνακες και συγκεκριμένα υπάρχει έντονη επιρροή από τον Rembrandt.
Οι τέσσερις πρωταγωνιστές Άντζελα Μπρούσκου, Κατερίνα Καραγιάννη, Νίκος Παντελίδης και Έβρη Σοφρονιάδου ταιριάζουν απόλυτα στους ρόλους που τους δόθηκαν και ερμηνεύουν τα κείμενα με τον αφαιρετικό τρόπο που τους αρμόζει. Ένα αμφιλεγόμενο σημείο αποτέλεσαν οι γυμνές σκηνές με την μητέρα και το νεκρό της παιδί, όταν η ανάμνησή του το φέρνει στη ζωή. Προσωπικά δεν είμαι σύμφωνη με την έκθεση ανηλίκων σε γυμνά πλάνα στον κινηματογράφο. Ωστόσο, εν προκειμένω δεν θεωρώ ότι έγινε με χυδαίο ή ενοχλητικό τρόπο. Υπάρχει όμως συχνά η συζήτηση για το σε ποιο σημείο θα πρέπει να θέτονται τα όρια της καλλιτεχνικής ελευθερίας.
Μια ακόμα λεπτομέρεια που ελαφρώς με ξένισε είναι ο τρόπος με τον οποίο η σκηνοθέτης αποφάσισε να αποκαλύψει τα επαγγέλματα των χαρακτήρων. Ενώ το λάξευμα του μαρμάρου στην περίπτωση της λαξεύτριας χαρίζει την απαραίτητη μελαγχολία αλλά σηματοδοτεί και την ταυτότητά της, η επιστήμονας εμφανίζεται με ποτήρια ζέσεως και ογκομετρικές φιάλες στο βάθος του πλάνου. Νομίζω ότι η επιλογή αυτή θα μπορούσε να γίνει πιο προσεκτικά και αλληγορικά, όπως ακριβώς κυλάει και ο ρυθμός της υπόλοιπης ταινίας.
Η ταινία «Κλέφτης ή η Πραγματικότητα» της Αντουανέττας Αγγελίδη είναι μια φιλοσοφική ματιά στην αντίληψη του κόσμου μέσα από ποιητικό λόγο και αλληγορίες. Για την εποχή που δημιουργήθηκε, 18 χρόνια πριν, νομίζω ότι αποτελεί καινοτομία στο ελληνικό σινεμά με πολλά αριστοτεχνικά και ευρηματικά στοιχεία στην σκηνοθεσία της. Αυτός είναι και ο λόγος που η ταινία διακρίθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποιότητος το 2001, ενώ ήταν και υποψήφια για το Πανευρωπαϊκό βραβείο Meliès του Φανταστικού Κινηματογράφου για το έτος 2002.
Ελπίζω να συνεχίσουμε να παρακολουθούμε ταινίες σαν αυτή από δημιουργικές και χαρισματικές γυναίκες και να δίνουμε στην γυναικεία φωνή στο σινεμά την θέση που της αξίζει.