«Έστὶν οὖν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας, μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ, χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδὼν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι’ ἀπαγγελίας, δι’ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν»
Όταν διατύπωνε τον ορισμό της τραγωδίας ο Αριστοτέλης πριν από αρκετούς αιώνες, δεν ήξερε τι θα συμβεί στο μέλλον. Σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, τα κείμενα της αρχαίας δραματουργίας εξακολουθούν να είναι πάντα παρόντα και επίκαιρα.
Η Λύδια Κονιόρδου είναι ταυτισμένη με το αρχαίο δράμα. Ακόμα και κόσμος που δεν παρακολουθεί θέατρο, την αναγνωρίζει ως την βασική και κορυφαία εκπρόσωπο του δύσκολου και συνάμα απαιτητικού θεατρικού είδους. Με αφορμή την συνεργασία της στον «Οιδίποδα» του Ρόμπερτ Γουίλσον που παρουσιάστηκε φέτος στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου είχαμε την χαρά να μιλήσουμε μαζί της.
Συμμετείχα σε μια πολύ καλή πρωτοβουλία του Φεστιβάλ Αθηνών στον τομέα της εκπαίδευσης. Σε παλιότερες εποχές, με πρωτοβουλία του Κέντρου Αρχαίου δράματος Δεσμοί, είχαμε με μια ομάδα εξαίρετων εκπροσώπων-εκπαιδευτών και σε συνεργασία με συλλόγους καθηγητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, είχαμε επισκεφτεί πολλές πόλεις της περιφέρειας προσφέροντας εκπαίδευση για το αρχαίο δράμα. Προσωπικά, έχω επισκεφτεί σχολεία και έχω συνομιλήσει με μαθητές για τον ρόλο του αρχαίου δράματος σήμερα. Θα το συνέχιζα ευχαρίστως και θα ανταποκρινόμουν σε σχετική πρόσκληση.
(Χαμογελάει) Μέσα μου επικρατεί πιο πολύ ο άνθρωπος, που θαυμάζει τις άπειρες μορφές της φύσης και διακρίνει την ομορφιά και την αρμονία, ακόμα και σε αυτό που ο καθημερινός άνθρωπος προσπερνά βιαστικά.
Γιατί πολλοί θεωρούν ότι η πολιτική είναι η τέχνη της υποκριτικής;
Δεν συμφωνώ με τον συσχετισμό. Ο πραγματικός δημιουργός του θεάτρου λέει μόνο την αλήθεια και προσφέρει ό,τι πιο ακριβό διαθέτει στην Τέχνη του. Δεν συμβαίνει πάντα αυτό στην πολιτική. Συμφωνώ, όμως, ότι και η πολιτική είναι μια τέχνη.
Άνθρωποι της τέχνης που ασχολήθηκαν με την πολιτική σταδιακά
αποδομήθηκαν. Σας έχει απασχολήσει αυτό;
Δεν πιστεύω ότι η Μελίνα αποδομήθηκε ποτέ, παρ' όλη την άδικη κριτική και στενόμυαλη επίθεση που δέχτηκε στην εποχή της. Προσέφερε με όραμα στον πολιτισμό της Ελλάδας και εντός και στο εξωτερικό, και της οφείλουμε πολλούς από τους πολιτιστικούς θεσμούς που αυτή τη στιγμή παραμένουν ενεργοί. Ανάλογα και με την διάρκεια της θητείας του στο ΥΠΠΟ πιστεύω ότι και ο Θάνος Μικρούτσικος προσέφερε σημαντικό έργο, θεσμικά και νομοθετικά. Και το πέρασμα της Συνοδικού από την πολιτική άφησε και αυτό το σημάδι του και δεν νομίζω ότι αποδομήθηκε ποτέ. Δεν συμφωνώ με αυτή την στερεότυπη αντιμετώπιση. Οι καλλιτέχνες είναι και αυτοί ενεργοί πολίτες και μπορούν να προσφέρουν με την γνώση και τις εμπειρίες τους για το κοινό καλό. Τον Μίκη Θεοδωράκη τον θαυμάζουμε και τον ευχαριστούμε για το σπουδαίο του έργο. Αυτό είναι το πιο σημαντικό.
Βιώνουμε μια εποχή οικονομικής- πολιτικής- κοινωνικής κρίσης. Πώς μπορεί η τέχνη να βοηθήσει;
Πιστεύω βαθιά, όπως και άλλοι πολλοί, ότι με τον πολιτισμό θα επανακαθορίσουμε την πορεία μας σαν ανθρωπότητα. Οι προκλήσεις είναι πολλές. Δεν είναι μόνο η οικονομία. Το περιβάλλον είναι για μένα μία άμεσα ορατή απειλή και για τη χώρα μας. Αύριο μπορεί να χρειαστούμε ξανά την Αλληλεγγύη, όπως τώρα την χρειάζονται οι πρόσφυγες. Με τον πολιτισμό και την παιδεία θα κρατήσουμε τη σκέψη μας σε εγρήγορση και θα αντισταθούμε στη συστηματική, πλέον, χειραγώγηση της κοινής γνώμης με κάθε μέσο, ίσως η πιο μεγάλη απειλή για την ουσιαστική δημοκρατία και ελευθερία.
Η καθιέρωσή σας ως «η καλύτερη ερμηνεύτρια αρχαίου δράματος της νεώτερης γενιάς» μήπως, εκτός από μεγάλη τιμή και αμοιβή για σας, στάθηκε τροχοπέδη δεδομένου ότι σκηνοθέτες και εμπλεκόμενοι με το θέατρο και τον κινηματογράφο σας έβλεπαν μόνο ως ηρωίδα τραγωδίας;
Δεν γνωρίζω πώς με βλέπουν οι άλλοι. Γνωρίζω ότι από νωρίς υπηρέτησα όλα τα είδη θεάτρου σαν ηθοποιός, σκηνοθέτης, καλλιτεχνική διευθύντρια και παιδαγωγός. Έπαιξα σε μια αξιόλογη σειρά, το «Φάντασμα», που ακόμα την θυμούνται, σε σκηνοθεσία Γ. Διαμαντόπουλου, όπως είχα και μια εξαιρετική εμπειρία στο σινεμά με την Ελένη Αλεξανδράκη. Αφιερώθηκα στο θέατρο, δεν μπορώ να τα κάνω όλα ταυτόχρονα και καλά.
Παρακολουθείτε κινηματογράφο;
Βλέπω σινεμά σύγχρονο και διεθνή, ξαναβλέπω παλιές αγαπημένες ταινίες.
Έχετε κάποια αγαπημένη ταινία;
Ξεχωρίζω τον «Αντρέι Ρουμπλιώφ» του Ταρκόφσκι, τις «Μέρες Οργής» του Ντράγιερ και τις ταινίες του Μπάστερ Κίτον.
Θα θέλατε να κάνετε κινηματογράφο;
(Χαμογελάει) Μου αρέσει πολύ το μέσον του κινηματογράφου, αναπτύσσεις άλλες πτυχές της τέχνης σου, ναι με ενδιαφέρει πολύ. Έχουμε μία νέα γένια νέων σκηνοθετών που τους πιστεύω.
Ποιο θεωρείτε ότι είναι το κορυφαίο κείμενο το οποίο κληθήκατε να ερμηνεύσετε;
Δύσκολο να ξεχωρίσω. Εκτός από τα ανεκτίμητα αρχαία κείμενα, θεωρώ ότι «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη σε σκηνοθεσία Σ. Χατζάκη ήταν για μένα μία ξεχωριστή στιγμή, όπως και «Ο Θείος Βάνιας» με τον Λευτέρη Βογιατζή, ακόμα με τον Κουν «Βάκχες», οι «Αγρότες Πεθαίνουν» του Κράις. Πιο πρόσφατα «Το Παιχνίδι του Τέλους» του Μπέκετ και το συγκλονιστικό κείμενο της Λ. Αναγνωστάκη «Ο Ουρανός Κατακόκκινος» σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Χατζή. Δεν μπορώ να παραλείψω τη «Μήδεια» με τον Ανατόλι Βασίλιεφ και την «Οδύσσεια» με τον Μπόμπ Γουίλσον.
Ευκαιρίας δοθείσης, θέλετε να μας μιλήσετε για τη συνεργασία σας με τον Μπόμπ Γουίλσον;
Η συνεργασία μας ξεκίνησε στην «Οδύσσεια» στο Εθνικό, συνεχίστηκε με την «Βαβέλ» στην Φραγκφούρτη και τον «Λούθηρο», «Χορεύοντας με τους θεούς» στο Βερολίνο. Το να δουλεύω με τον Γουίλσον αποτελεί για μένα μια καλλιτεχνική όαση. Ένα όνειρο που γίνεται πραγματικότητα. Η μαγική λέξη είναι εμπιστοσύνη στον άλλον, σε αυτό που δεν ξέρεις. Η γνωριμία μαζί του μου άλλαξε την οπτική στο θέατρο, ενώ δυνάμωσε όσα υπήρχαν μέσα μου σε ύπνωση. Είναι μεγάλη τύχη να συναντάς καλλιτέχνες όπως ο Γουίλσον, που συνδυάζει με τρόπο απρόβλεπτο και συναρπαστικό την κλασσική δομή και παράδοση με την τέχνη του μέλλοντος. Στην συγκεκριμένη παράσταση εμπνευσμένη από τον «Οιδίποδα» του Σοφοκλή συμμετέχω σε μια συναρπαστική ποιητική εκδοχή του μύθου με εικόνες, μορφές, φως, μουσική, λόγο, το γοητευτικό σύμπαν του Γουίλσον που σε καθηλώνει. Ο ρόλος μου είναι να συνδέω την ιστορία του Οιδίποδα με αποσπάσματα από τα πρόσωπα του έργο, σε ένα ονειρικό μωσαϊκό μνήμης και μαρτυρίας, σε σύγχρονα ελληνικά και σε επιγραμματικές φράσεις στο πρωτότυπο. Στην παράσταση συμμετέχει εκτός των υπέροχων υπολοίπων συντελεστών και η Άγκελα Βίνκλερ, μία σπουδαία Γερμανίδα ηθοποιός που την παρακολουθώ και θαυμάζω χρόνια στο θέατρο και στο σινεμά. Ακόμα είναι καθοριστική και η συμμέτοχη του χορευτή Μιχάλη Θεοφάνους που ερμηνεύει με την κίνησή του τον Οιδίποδα.
Ποια είναι τα επόμενά σας σχέδια;
Χαίρομαι πολύ γιατί έχω προσκληθεί τον χειμώνα από το Κύπρου να σκηνοθετήσω και να παίξω τη «Δράκαινα» του Μπόγρη. Αγαπώ πολύ τα χώματα και την λαλιά της Κύπρου και το περιμένω με λαχτάρα.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο λάθος στη ζωή ή στην καριέρα σας;
Δεν υπάρχουν λάθη στη ζωή. Όπως μας δείχνει και ο μύθος του Οιδίποδα, όλες μας οι αποφάσεις στα τρίστρατα γίνονται για κάποιο λόγο, που συχνά δεν ξέρουμε. Όταν παίρνουμε τα μαθήματά μας, προχωράμε στη ζωή πιο σοφοί, λιγότερο τυφλοί και αλαζόνες, λίγο καλύτεροι άνθρωποι.
Χαίρομαι πολύ γιατί έχω προσκληθεί τον χειμώνα από το Κύπρου να σκηνοθετήσω και να παίξω τη «Δράκαινα» του Μπόγρη. Αγαπώ πολύ τα χώματα και την λαλιά της Κύπρου και το περιμένω με λαχτάρα.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο λάθος στη ζωή ή στην καριέρα σας;
Δεν υπάρχουν λάθη στη ζωή. Όπως μας δείχνει και ο μύθος του Οιδίποδα, όλες μας οι αποφάσεις στα τρίστρατα γίνονται για κάποιο λόγο, που συχνά δεν ξέρουμε. Όταν παίρνουμε τα μαθήματά μας, προχωράμε στη ζωή πιο σοφοί, λιγότερο τυφλοί και αλαζόνες, λίγο καλύτεροι άνθρωποι.