Θάνος Μικρούτσικος

Θάνος Μικρούτσικος: Ο πατέρας μου με έπαιρνε στα πόδια του και διάβαζε ποίηση

Ο Θάνος Μικρούτσικος δεν μασάει τα λόγια του. Και μιλάει πάντα από καρδιάς. Λόγια σταράτα, λόγια ντόμπρα. 
Διαβάστηκε φορες
Ο Θάνος Μικρούτσικος δεν μασάει τα λόγια του. Και μιλάει πάντα από καρδιάς. Λόγια σταράτα, λόγια ντόμπρα. Έχει συμπληρώσει πενήντα χρόνια δημιουργικής ενασχόλησης με την μουσική. Σε όλα τα είδη. Μας έχει δώσει τραγούδια που όταν τα ανακαλύπτει κάθε νέα γενιά τα κάνει τραγούδια ζωής. Την περασμένη εβδομάδα παρουσίασε ολοκληρωμένη τη δουλειά του πάνω στον Νίκο Καββαδία («Σταυρός του Νότου» και «Γραμμές των οριζόντων») σε μια μεγάλη συναυλία στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού. Είχαμε την τύχη και τη μεγάλη τιμή να συνομιλήσουμε μαζί του.

Πόσο μεγάλη μουσική διαδρομή χωρίζει την Πάτρα της δεκαετίας του '50 από την Αθήνα (σχεδόν) των αρχών του '20;

Τεράστια διαδρομή και από πλευράς χρόνου και από πλευράς παραγόμενων έργων. Μπορώ πια να πω ότι είναι μεγάλη ευτυχία το γεγονός ότι έργα μου, είτε της πιο «λόγιας» μουσικής αλλά κυρίως τραγούδια μου, που αφορούν και τον περισσότερο κόσμο, έχουν περάσει από γενιά σε γενιά. Υπάρχουν δηλαδή τραγούδια μου που τα έχει κατακτήσει και η τρίτη κατά σειρά γενιά. Όταν είσαι σε μια τέτοια κατάσταση, δεν μπορεί παρά να είσαι ευτυχής. Ξεκίνησα την μουσική από πολύ μικρός. Πριν ακόμα πάω δημοτικό, άρχισα πιάνο. Έχω συμπληρώσει πενήντα χρόνια δημόσιας παρουσίας στη μουσική. Με έργα για θέατρο, για κινηματογράφο, για μπαλέτο, συμφωνική μουσική και βεβαίως εκατοντάδες τραγούδια. Είναι μεγάλη ευτυχία να επιβεβαιώνεται η δουλειά σου από τρεις διαφορετικές γενιές.

Διακρίνω μία πρώτη αντίφαση στην ζωή σας. Ενώ σπουδάσατε και ολοκληρώσατε το Μαθηματικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, παράλληλα υπάρχει ένα φλερτ που αποδείχθηκε σχέση ζωής με την ποίηση. Δεδομένου ότι εσείς συστήσατε σε δύο τουλάχιστον γενιές τον Καββαδία, τον Μπίρμαν, τον Χικμέτ, τον Μαγιακόφσκι, τον Μπρεχτ, τον Αλκαίο.

Θα γυρίσω πίσω στα παιδικά μου χρόνια. Ο πατέρας μου ήταν κι αυτός μαθηματικός και πολύ μορφωμένος άνθρωπος, αλλά κυρίως εραστής της ποίησης. Πριν πάω σχολείο ακόμα, θυμάμαι τα βράδια μετά το φαγητό, με την οικογένεια συγκεντρωμένη, με έπαιρνε στα πόδια του και διάβαζε ή απάγγελε ποίηση. Από 'κείνα τα χρόνια, η ποίηση άρχισε να φωλιάζει εντός μου. Αν με προκαλέσετε (γελάει) μπορώ να σας απαγγείλω τον μισό Καρυωτάκη απ’ έξω, τον οποίο θυμάμαι από τότε. Τον Καββαδία, που αναφέρατε, εκεί τον πρωτογνώρισα γιατί μου διάβαζε τα πρώτα του ποιήματα από το «Μαραμπού». Μετά τον ξανασυνάντησα στα εφηβικά μου χρόνια και μετά στην δεκαετία του ’70 που άρχισα να τον μελοποιώ.

Έχετε πει ότι «η μελοποίηση της ποίησης έχει σημασία όταν ανακαλύπτεις τα κρυμμένα». Αυτό αναδείξατε με όσα ποιήματα ασχοληθήκατε;

Έχετε απόλυτο δίκιο. Αυτή είναι μια εμμονή μου. Είναι κυριολεκτικά μια εμμονή γιατί η μεγάλη ποίηση έχει πάντα κρυμμένα πράγματα. Αν διαβάσουμε απλά ένα σπουδαίο ποιητή, θα καταλάβουμε μια σειρά πράγματα, αλλά για να βρούμε τα κρυμμένα θέλει πολύ ψάξιμο. Αν τώρα, για να γυρίσω στην μουσική, μελοποιήσουμε ένα ποίημα και τονίσουμε αυτά που φαίνονται πριν την μελοποίηση, τότε απλά έχουμε μια μουσική υπόκρουση που είναι μια δευτερεύουσα διαδικασία. Η πραγματική μελοποίηση θέλει μια τεράστια προσπάθεια για να βγάλεις αυτό που η μεγάλη ποίηση κρύβει. Και στην περίπτωση του Καββαδία αυτό συνέβη. Έχουν περάσει 40 χρόνια από την πρώτη έκδοση του «Σταυρού του Νότου». Τρεις γενιές έχουν αγκαλιάσει τον Καββαδία όχι ως μνήμη, γιατί ο σημερινός εικοσάρης, που «χτυπιέται» με τον Καββαδία, που κάνει τατουάζ στίχους του – το έχω δει με τα μάτια μου –, δεν ήταν γεννημένος πριν από 40 χρόνια όταν κυκλοφόρησε ο δίσκος. Και δεν τον θεωρεί απλά έναν ποιητή ταξιδιάρη, που μιλάει για τους ναυτικούς, γιατί αυτό είναι η μία όψη. Τον θεωρεί έναν ποιητή που του λέει πολύ πιο σημαντικά πράγματα, που μιλάει για το ταξίδι μ’ έναν άλλο τρόπον που τον καλεί να ονειρευτεί και να κατακτήσει το αδύνατο, να ξεπεράσει τα όρια του. Αυτό είναι που καθιστά τον Καββαδία μεγάλο ποιητή.

Σε συνέντευξη σας το 1982 στον Λ. Παπαδόπουλο λέγατε: «Η δεκαετία μας  και ειδικότερα αυτή που διανύουμε  αλλάζει κάθε μέρα. Κάθε μέρα παίρνουμε χιλιάδες πληροφορίες. Αν δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη στον χώρο μας, είμαστε χαμένοι». Πόσο ισχύουν τα λεγόμενα σας 37 χρόνια μετά;

(Γελάει) Οι χιλιάδες πληροφορίες έχουν γίνει εκατομμύρια. Έχει          πολλαπλασιαστεί αυτό που έλεγα τότε. Ισχύει απολύτως, αλλά στον μέγιστο βαθμό. Δέχεσαι μια πληροφορία το πρωί και μέχρι το ίδιο βράδυ αυτή έχει αλλάξει. Και ισχύει παντού αυτό και στην κοινωνική μας ζωή και στην τέχνη. Τα νέα ΜΜΕ και το διαδίκτυο έχουν συμβάλλει πολύ σ’ αυτό. Το κακό είναι ότι λόγω αυτού του όγκου των πληροφοριών, οι νέοι άνθρωποι δεν μπορούν να αφομοιώσουν τις πληροφορίες και διαβάζουν οριζόντια. Η δικιά μου η γενιά ευτυχώς – όχι όλοι βέβαια – διαβάζαμε κάθετα.

Θάνος Μικρούτσικος

Ποια συνεργασία σας θα χαρακτηρίζατε ως συνεργασία ζωής;

Αυτή είναι πραγματικά μία δύσκολη ερώτηση. Είχα τύχη. Θα έλεγα και την ικανότητα, γιατί οι συνεργασίες, δεν είναι: είμαι εγώ καλός, έρχεται κι άλλος που είναι καλός και έχουμε αυτόματα μια καλή συνεργασία. Απαιτεί διαχείριση και ήξερα πώς να διαχειρίζομαι διαφορετικούς ανθρώπους που κάποιες φορές έρχονταν από άλλη κατεύθυνση. Συνεπώς, είναι πολλοί αυτοί που μπορώ να χαρακτηρίσω. Μου ‘ρχεται στο μυαλό η Μαρία Δημητριάδη, την οποία θεωρώ την μεγαλύτερη δραματική φωνή που πέρασε απ’ αυτόν τον τόπο. Και εξηγούμαι. Πολλές γυναίκες είναι σπουδαίες τραγουδίστριες: η Φλέρυ Νταντωνάκη, η Μαρία Φαραντούρη, η Χαρούλα Αλεξίου και πολλές άλλες. Η Μαρία Δημητριάδη είχε το εξής χαρακτηριστικό: κάθε φορά που έλεγε μια λέξη, μια φράση, μια συλλαβή, ήταν ταυτόχρονα και επική και λυρική. Αυτό σημαίνει δραματική. Εξέφραζε την δραματική συγκυρία και τέτοια φωνή δεν έβγαλε άλλη ο τόπος. Αυτό το χαρακτηριστικό το συναντάμε μόνο στην όπερα. Στο έντεχνο νεοελληνικό τραγούδι είναι η μόνη περίπτωση. Αλλά τι να πω και για την Χαρούλα, αν μιλήσουμε για τις κυρίες, την Μίλβα που είχα την τύχη να κάνω ένα δίσκο μαζί της και για τους άνδρες τραγουδιστές. Ό,τι καλύτερο υπήρχε απ την γενιά μου: ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, ο Μανώλης Μητσιάς, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Γιώργος Μεράντζας που τραγούδησε την «Δίκοπη Ζωή» με ένα τρόπο ανατριχιαστικό, ο Κώστας Θωμαΐδης. Αλλά και όλοι οι νεώτεροι, γιατί μου άρεσε πάρα πολύ να δουλεύω με νέους. Παίρνω απ’ αυτούς, τους δίνω ίσως την εμπειρία μου ή την όποια ωριμότητά μου. Μου δίνουν την νεανικότητα τους και άλλα χαρακτηριστικά. Γι’ αυτό και ο δίσκος με τον Χρήστο Θηβαίο ήταν καλός, η συνεργασία μου με τον Μιλτιάδη Πασχαλίδη ήταν καλή. Για να καταλήξω στη Ρίτα Αντωνοπούλου, την τραγουδίστρια από τη νέα γενιά που πραγματικά μπορεί να ερμηνεύσει τα μεγάλα τραγούδια των Ελλήνων συνθετών. Άφησα τελευταίο το «μεγάλο τανκ», τον Δημήτρη Μητροπάνο.

Λείπουν από το τραγούδι η Δημητριάδη, ο Αλκαίος, ο Μητροπάνος, ο Ελευθερίου;

Λείπουν και θα σας πω γιατί. Μερικές φορές όταν πεθαίνει κάποιος λες «είχε να δώσει πολλά». Και μερικές φορές λες ψέματα, γιατί κάποιοι έκλεισαν το κύκλο και απεχώρησαν από το μάταιο τούτο κόσμο. Το κάνεις ως μια καλή χειρονομία στην μνήμη τους. Η Μαρία είναι προφανές – έφυγε μόνο 58 χρονών – είχε να δώσει πάρα πολλά. Ο Μητροπάνος έφτασε στην ωριμότητά του κοντά στα 52 του. Είχε κάνει μια μεγάλη πορεία στο λαϊκό τραγούδι, αλλά εκεί που έκανε το «μπαμ» ήταν στην δεκαετία του ’90. Είχε πραγματικά να δώσει πάρα πολλά. Λίγο πριν φύγει, τον είχα ακούσει πολλές φορές να τραγουδάει και ήταν το ίδιο σπουδαίος όπως τότε που δουλέψαμε μαζί και κάναμε « Στου αιώνα την παράγκα». Ο Αλκαίος έγραφε συνεχώς. Κάθε κομμάτι του – έχω και κάποια από τα τελευταία του, που μου είχε στείλει – ήταν ισάξιο με τους θησαυρούς που μας άφησε. Ο Μάνος ήταν μεγαλύτερης ηλικίας. Αν σου δείξω τι μου έστειλε ένα μήνα πριν πεθάνει, θα τρελαθείς απ’ το επίπεδο, την αμεσότητα του και την καλλιτεχνικότητα του. Και οι τέσσερις που μου ανέφερες είχαν να δώσουν κι άλλα πολλά.

Πώς βλέπετε τους νεώτερους από εσάς συνθέτες; Έχουν διαφορετική προσέγγιση στην τέχνη;

Ευτυχώς που έχουν διαφορετική. Η κάθε γενιά με τα δικά της χαρακτηριστικά κάνει πολύ σπουδαία πράγματα, εφόσον σεβαστεί την προηγούμενη και δεν τη μιμηθεί. Η δεκαετία του ’80 έβγαλε δύο πρίγκιπες: τον Χάρη και τον Πάνο Κατσιμίχα, έβγαλε τους Τερμίτες, τους Φατμέ, τον Μάλαμα – σ’ έναν άλλο δρόμο αλλά πολύ σπουδαίο–, τον Τσακνή, τον Γ. Ανδρέου. Η δεκαετία του ’90 τον Περίδη, τον Πασχαλίδη, τον Δεληβοριά, τον Θηβαίο. Γενικά οι δεκαετίες αυτές μας δώσανε τραγουδοποιούς. Μετά το 2000 έχω συναντήσει πρόσωπα που μου έχουν κάνει πολύ καλή εντύπωση. Απλώς με την πλήρη διάλυση της δισκογραφίας είναι πάρα πολύ δύσκολο οι άνθρωποι αυτοί να φτάσουν σ’ ένα μεγαλύτερο κοινό. Αυτό κάνει τα πράγματα δύσκολα. Πιστεύω ότι κάθε γενιά βγάζει σημαντικά πρόσωπα με τον προσανατολισμό που έχει κάθε φορά.

Είναι πλέον γνωστό το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε με τον καρκίνο. Όπως γνωστή είναι και η στάση που κρατάτε από την πρώτη στιγμή που σας έτυχε.

Είναι μια πολύ δύσκολη κατάσταση γιατί είναι ένας καρκίνος πολύ άγριος και μεταστατικός. Δεν τον φοβάμαι διόλου. Όχι με την έννοια ότι έχω την ψευδαίσθηση ότι θα τον νικήσω. Για το όνομα του Θεού, δεν είμαι αφελής. Ίαση δεν υπάρχει. Μπορείς μόνο να το τραβήξεις, όσο τραβιέται. Αλλά απ’ την πρώτη στιγμή, δεν τον φοβήθηκα καθόλου. Και τώρα που μιλάμε, δεν τον φοβάμαι διόλου. Είναι μονόδρομος για μένα και ως προς την προηγούμενη ζωή μου και ως προς τις αρχές και τις απόψεις μου. Και από την στιγμή που έχω δημόσιο λόγο, βγήκα να εξηγήσω κάποια πράγματα και να πω ότι η στάση είναι αυτή: Να μην τον φοβόμαστε! Να τον πολεμάμε, να ζούμε την καθημερινότητά μας γιατί η κάθε μέρα είναι πολύτιμη κι από 'κει και πέρα η ιατρική, ας βάλει το χέρι της.



Ο Ν. Καββαδίας έγραψε «Λυπήσου αυτούς που δεν ονειρεύονται». Εσείς ονειρεύεστε;

(Χαμογελάει) Εγώ ονειρεύομαι συνέχεια, κι ονειρεύομαι και σε προσωπικό και σε κοινωνικό επίπεδο. Ονειρεύομαι και ξύπνιος, δεν ονειρεύομαι μόνο στον ύπνο μου. Ονειρεύομαι να ζω την ζωή μου με τα παιδιά μου, τους φίλους μου, με ταξίδια - έχουν κοπεί τώρα αυτά, λόγω υγείας - κι ονειρεύομαι κι έναν άλλο κόσμο που μπορεί να αυτοπραγματωθεί ο άνθρωπος. Αν πετύχουμε αυτή τη ουτοπία, θα μπορεί «ο ποιητής να ψαρεύει και ο ψαράς να γράφει ποιήματα».

Χορέψατε ποτέ «πάνω στο φτερό του καρχαρία»;

Μπορώ να πω ότι χόρεψα, πέρα από το πρόβλημα υγείας που το χορεύω (γελάει) κάθε μέρα τώρα. Στη μουσική μου χόρεψα. Τολμούσα πάντοτε. Παρόλο που ήμουν πολύ πειθαρχημένος. Ειδικά όταν έγραφα, κατάφερνα η φαντασία να είναι παρούσα κάθε δευτερόλεπτο. Αυτός ο συνδυασμός πειθαρχίας και φαντασίας είναι που σε εκτοξεύει στην τέχνη.

Αισθάνεστε ολοκληρωμένος με τη διαδρομή που έχετε διανύσει όλα αυτά τα χρόνια ή υπάρχει κάτι ανικανοποίητο, κάτι που θέλετε να καταφέρετε ακόμα;

Δεν μπορεί να πει κάνεις ότι τα 'χει κάνει όλα. Ούτε και να ψάξει, αυτό δεν έκανα, το άλλο δεν έκανα. Θα ήταν μίζερη αντιμετώπιση. Έχω γευτεί καταπληκτικές στιγμές στην ζωή μου. Όταν ακούω τα τραγούδια μου να τραγουδιόνται από πιτσιρικάδες. Όταν παίζονται έργα μου στο εξωτερικό χωρίς ο φορέας που το διοργανώνει να με γνωρίζει προσωπικά - να μου κάνει χάρη δηλαδή. Όταν έγραψα δίσκους, όταν έκανα συναυλίες, όταν έκανα αυτά που έκανα, στην πολιτιστική διαχείριση. Είμαι ένας πλήρης άνθρωπος. Αναμφισβήτητα είμαι πλήρης άνθρωπος. Από 'κει και πέρα, σε πείσμα του καρκίνου που μου απαγορεύει τον προγραμματισμό, αναμένω να γράψω το επόμενο έργο ή να κάνω κάτι ακόμα στη μουσική. Δεν θέλω να κλείσω την πόρτα.

Τι θεωρείτε τώρα πια ευτυχία;

Ευτυχία για μένα είναι η οικογένεια μου, η γυναίκα μου με την οποία είμαι 26 χρόνια ευτυχισμένος και με την συγκυρία του προβλήματος έχω ακουμπήσει πολλές φορές το απόλυτο. Είναι τα τέσσερα παιδιά μου, τα οποία λατρεύω. Είναι η ζωή μου, είναι οι φίλοι μου. Είναι ο κόσμος. Οφείλω να πω ότι έχω τέτοια ευγνωμοσύνη γιατί περπατώντας στο δρόμο, όχι μόνο στις συναυλίες που κάνω, από τις κουβέντες τους, από τα βλέμματα τους, από το άγγιγμα τους εισπράττω μια ουσιαστική αγάπη. Κι όχι τώρα που αρρώστησα. Αυτό έχει ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο λάθος στη ζωή ή στην καριέρα σας;

Λάθη έχω κάνει πολλά. Δεν τίθεται θέμα να σου πω δεν έχω κάνει λάθη. Όμως αυτή την στιγμή, τόσο ευτυχισμένος που είμαι, είναι αποτέλεσμα και των σωστών και των λαθών που έχω κάνει. Αν λοιπόν με ρώταγες αυτά τα λάθη, αν ξεκίναγες απ’ την αρχή, δεν θα τα έκανες; Θα σου έλεγα βεβαίως γιατί έτσι είμαι κτισμένος, χωρίς ένα μικρό κρίκο στην αλυσίδα δεν ξέρω πού θα με είχε πάει αυτή η αλυσίδα.

Μια ερώτηση που θα θέλατε πολύ να απαντήσετε και που ποτέ δεν έγινε;

(Γελάει) Έχω την εντύπωση ότι με έχουν ξεζουμίσει, σε όλα τα επίπεδα, σε προσωπικό και σε καλλιτεχνικό. Μπορεί να μην με ρώτησε κάτι ο ένας, με ρώτησε όμως ο άλλος. Μάλλον με έχουν ρωτήσει τα πάντα και οφείλω να πω διαχρονικά, ένα ευχαριστώ σε όλους όσους έχουμε κάνει συνεντεύξεις γιατί έχουν σεβαστεί την προσωπική μου ζωή. Είμαι από τους ελάχιστους καλλιτέχνες που τα προσωπικά μου ζητήματα δεν έγιναν ποτέ αντικείμενο προβολής.

Με την διαδρομή σας έχετε βάλει την σφραγίδα σας στην μουσική ιστορία αυτού του τόπου. Πώς θα θέλατε να σας θυμούνται;

Θα ήθελα να με θυμούνται με την αγάπη, που με αντιμετωπίζει όλα αυτά τα χρόνια ο κόσμος. Και ως εικόνα, θα ήθελα να με θυμούνται όταν παίζω στο πιάνο τους «Επτά Νάνους».



Αξιολόγηση
Βαθμολογήστε το άρθρο
10,0 / 10 (σε 7 αξιολογήσεις)
Για να αξιολογήσετε επιλέξτε το επιθυμητό αστέρι

Κωδικός επιβεβαίωσης, γράψτε τους χαρακτήρες που βλέπετε στην εικόνα

Διαβάστε ακόμα