Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών κι Επιδαύρου και της πρωτοβουλίας grape – Greek Agora of Performance, παρακολούθησα την παράσταση «Βάκχες» σε σύλληψη και σκηνοθεσία της Έλλης Παπακωνσταντίνου. Αν έπρεπε να χαρακτηρίσω την παράσταση μόνο με μια λέξη, αυτή θα ήταν «επιβλητική».
Διαβάζοντας την περιγραφή της παράστασης που επρόκειτο να παρακολουθήσω, έμεινα σε δύο σημεία τα οποία θεωρώ τα πιο δυνατά και σας τα παραθέτω εδώ:
«[...]μια πρωτότυπη ανάγνωση της ευριπίδειας τραγωδίας, που παντρεύει τον αρχαίο μύθο με την έρευνα πάνω στη ρευστότητα των φύλων, αξιοποιώντας στο έπακρο τα νέα μέσα, τον χορό και τον ήχο, τη μυστικιστική εμπειρία. [...] Το queer εδώ σχετίζεται με έναν τρόπο κατανόησης όχι μόνο των έμφυλων ταυτοτήτων αλλά και της αισθητικής, της πολιτικής, της γλώσσας».
Η Αγαύη παραθέτει δείπνο για τα γενέθλιά της. Όλα είναι έτοιμα, σωστά υπολογισμένα και προσεγμένα. Δεσπόζει το λευκό. Ουδέτερο, αποστασιοποιημένο, καθώς πρέπει. Ο Πενθέας έχει καθυστερήσει και η άφιξή του κάθε άλλο είναι παρά ευχάριστη. Αποκομμένοι από τις εξελίξεις συνεχίζουν το δείπνο τους, όπως αρμόζει σε μια οικογένεια της υψηλής κοινωνίας.
Ο Διόνυσος εισέρχεται απρόσμενα να ταράξει τα νερά της καθόλα ισορροπημένης και προσεγμένης ως και την τελευταία λεπτομέρεια πραγματικότητας. Ξεκλειδώνει έναν-έναν τους ήρωες φέρνοντάς τους αντιμέτωπους με τις επιθυμίες τους μέσα από ένα τύποις τελετουργικό. Έρχεται να αναταράξει την αυστηρά δομημένη κοινωνία, να γκρεμίσει τα στεγανά, τα όρια που οι ίδιοι βάζουμε στον εαυτό μας και να αναδείξει ως νέα θρησκεία την πίστη στη μοναδικότητά μας, στο ιερό δικαίωμά μας να αυτοπροσδιοριζόμαστε, όπως θέλουμε, αφήνοντας πίσω ταμπέλες και χαρακτηρισμούς. Ο Διόνυσος έρχεται περισσότερο από μέσα μας ως οργισμένη φωνή, να διεκδικήσει όσα δεν τολμάμε ρητά να απαιτήσουμε, παρά ως μια εξωτερική δύναμη.
Μέσα από μια δίνη, μια χορευτική μανία και μια πολυφωνία εκφράζεται όλη αυτή η σύγχυση και η ανάγκη να αποδεσμευτεί το άτομο από όλους αυτούς τους κοινωνικούς περιορισμούς. Να κάνει φασαρία, να φωνάξει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Πενθέας, ο οποίος δονείται, πάλλεται, αναγεννάται.
Πρόκειται, λοιπόν, για μια παράσταση επιβλητική, που συνδυάζει εύστοχα περισσότερες από μια παραστατικές τέχνες και θίγει θέματα άκρως σημαντικά, όπως η ρευστότητα του φύλου, το δικαίωμα στην επιλογή, η παραβίαση των ελευθεριών, οι τοξικές συμπεριφορές κ.ο.κ. Το σκηνικό ενισχύεται και τροποποιείται με τη χρήση έντονων εναλλαγών φωτός, βίντεο και με την έντονη κινησιολογία.
Το θέαμα ήταν σίγουρα εντυπωσιακό καθόλη τη διάρκεια της παράστασης. Ήταν εμφανές πως όλοι οι συντελεστές έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό. Θα μπορούσε, όμως, η παράσταση να είναι πιο σφιχτά δομημένη, ιδιαίτερα προς το τέλος. Δεν ήταν τόσο εύκολο να παρακολουθήσει κανείς τη συνοχή της πλοκής. Θα μπορούσε να γίνει μια πιο ομαλή μετάβαση μετά την κλιμάκωση ή να είναι πιο ευσύνοπτη η παράσταση στο σύνολό της, ώστε να κρατήσει τους θεατές μαζί της καθόλη τη διάρκεια.
Αυτή, όμως, είναι μια προσωπική, μικρή παρατήρηση που δεν αλλάζει τη γενική εικόνα μου για την παράσταση, η οποία μου άρεσε πολύ. Οι «Βάκχες» της Έλλης Παπακωνσταντίνου είναι μια ωδή στην αποδοχή του εαυτού μας ως μοναδικού και άξιου να αγαπηθεί. Είναι μια υπενθύμιση να αφουγκραστούμε τις ανάγκες και τις πιο κρυφές μας επιθυμίες. Ένα σεβαστό ποσοστό των θεατών δεν δέχεται την όποια διαφορετική ανάγνωση και τον όποιο πειραματισμό που βασίζεται στο αρχαίο ελληνικό δράμα, ιδιαίτερα την τραγωδία. Όμως, οι «Βάκχες» που εξαίρουν τη μοναδικότητα και που αναφέρονται ρητά σε όσα ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας κάνει ότι δεν υπάρχουν, οι «Βάκχες» που επικρίνουν τον καθωσπρεπισμό και το φαίνεσθαι είναι μια παράσταση που έλειπε από την ελληνική θεατρική σκηνή.
Συντελεστές
Σύλληψη – Σκηνοθεσία: Έλλη Παπακωνσταντίνου
Κείμενο: Έλλη Παπακωνσταντίνου, Χλόη Τζία Κολύρη, Κάκια Γουδέλη
Χορογραφία: Sine Qua Non ART / Christophe Béranger & Jonathan Pranlas-Descours
Μουσική σύνθεση: Ariah Lester
Ηλεκτροακουστικές συνθέσεις – Interactive Sound Design Installation –
Τεχνικός συντονισμός: Λάμπρος Πηγούνης
Σκηνογραφία: Μαρία Πανουργιά
Video Art – Live Video Performance: Παντελής Μάκκας
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Σχεδιασμός φωτισμού: Μαριέττα Παυλάκη
Σχεδιασμός σεισμογράφου: Γιάννης Κρανιδιώτης
Βοηθός σκηνοθέτριας: Σπύρος Σουρβίνος
Σύμβουλος έρευνας: Λουίζα Αρκουμανέα
Συνεργασία στη δραματουργία: Ariah Lester, Χάρης Καλαϊτζίδης
Φωτογραφία: Alex Kat
Trailer: Σιδέρης Νανούδης
Οργάνωση παραγωγής περιοδείας: Laurent Langlois
Διεύθυνση γραφείου ODC: Τζίνα Ζορμπά
Β΄ βοηθός σκηνοθέτριας: Χριστιάνα Τόκα, Κατερίνα Σαββόγλου
Γ΄ βοηθός σκηνοθέτριας: Κατερίνα Χρηστάκη
Βοηθός σκηνογράφου: Σοφία Θεοδωράκη
Βοηθός Video Artist: Ανθή Παρασκευά-Βελουδογιάννη
Παίζουν: Ariah Lester, Γιώργος Ιατρού, Χαρά Κότσαλη, Λητώ Μεσσήνη, Βασίλης Μπούτσικος, Άρης Παπαδόπουλος
Παραγωγή: ODC Ensemble
Συμπαραγωγή Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, La Filature, Scène Nationale Mulhouse (FR), Holland Festival (NL), Festival de Marseille (FR), Festival LaStrada Graz (AT), Romaeuropa Festival (IT), Teatro Nazionale di Genova (IT), Residency Espace des Arts, Scène Nationale Chalon-Sur-Saône (FR).
Οι φωτογραφίες ανήκουν στην Alexandra Kat.