Μίκης Θεοδωράκης: ένας πνευματικός ηγέτης

Ένα τραγούδι-σταθμός είναι το «Της Δικαιοσύνης Ήλιε Νοητέ» σε στίχους του εμβληματικού ποιητή, Οδυσσέα Ελύτη, και μουσική Μίκη Θεοδωράκη και ο ερμηνευτής του είναι ο αξεπέραστος Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Για να το ολοκληρώσει ο Μίκης Θεοδωράκης, του πήρε τρία χρόνια δουλειάς και τελικά μελοποιήθηκε το 1964. Το τραγούδι αυτό είναι απόσπασμα από το «Άξιον Εστί», που γράφτηκε το 1959. Όταν το ακούς το τραγούδι αυτό σου έρχεται στον νου μία λέξη μόνο: Ελλάδα. Η σύνδεσή του είναι με μια εποχή με άσχημες μνήμες, την περίοδο της Χούντας. Ένα άσμα που δοξάστηκε και τραγουδήθηκε για τις αξίες που πρεσβεύει όπως είναι η ειρήνη, η ελευθερία και η αγάπη.

Η πρώτη συνάντηση του Γρηγόρη Μπιθικώτση με το Μίκη Θεοδωράκη ήταν στη Μακρόνησο. Η Μακρόνησος συμβολίζει στη συνείδηση όλων μας έναν μακρινό τόπο πια μα δεν είναι λησμονημένος από τους ανθρώπους που έζησαν, μεγάλωσαν και έμειναν κάποια χρόνια της ζωής τους εκεί, όπως και από τα παιδιά και τους συγγενείς αυτών που βίωσαν αυτές τις άσχημες στιγμές στο πετσί τους. Αλλά εκεί που η ψυχή νιώθει το τέλος της αναγεννάται. Έτσι ίσχυε σε αυτήν την περίπτωση με τους δύο καλλιτέχνες ευτυχώς για όλους εμάς. Όλα αυτά ήταν που τους έκαναν εκείνα τα χρόνια να δημιουργήσουν, όλα αυτά ήταν που τους έκαναν περισσότερο να πεισμώσουν. Οι άνθρωποι, μην μπορώντας εκείνη την εποχή να εκφραστούν και να μιλήσουν ελεύθερα, εφευρίσκαν τρόπους για να περάσουν τα μηνύματά τους. 

Αυτό συμβαίνει κι εδώ. Ένα τραγούδι που, αναλύοντας και ψάχνοντας πίσω από τις λέξεις, βρίσκεις τη ζωή που έκαναν τότε: «Ένα το χελιδόνι κι η άνοιξη ακριβή για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή». Μία άνοιξη που ήρθε μετά από πολλά χρόνια κι όταν ήρθε από πίσω ήρθε και το τέρας του διχασμού από το οποίο πάσχει αυτή η χώρα δυστυχώς. 

Με όλα αυτά που συμβολίζει, λοιπόν, αυτό το τραγούδι κάθε φορά που το ακούμε θέλουμε αντί να τραγουδήσουμε να φωνάξουμε τους στίχους του γιατί εκείνη τη στιγμή μάς έρχονται στον νου εικόνες πολέμου, διαμαρτυρίας, φόβου και όλα αυτά το μόνο που επιθυμούμε να κάνουμε με τους στίχους αυτούς είναι να τα εξοστρακίσουμε. 

Επόμενο τραγούδι που θα δούμε είναι το «Θα Σημάνουν Οι Καμπάνες», σε στίχους του αγαπημένου ποιητή Γιάννη Ρίτσου, μουσική φυσικά Μίκη Θεοδωράκη και ερμηνεία Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ένα τραγούδι που στίχοι και μουσική εναρμονίζονται απόλυτα και δίνουν ακόμα μεγαλύτερο παλμό στην ερμηνεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Κάθε φορά που ακούς το συγκεκριμένο τραγούδι το φρόνημα του Έλληνα ξυπνάει μέσα σου και θες να βγεις στο μπαλκόνι και η φωνή σου να ακουστεί ολούθε. Ο στίχος «Τούτο το χώμα είναι δικό τους και δικό μας» δεν μπορεί παρά μονάχα να δώσει το έναυσμα για να νιώσεις τη ρωμιοσύνη μέσα σου, την ώθηση για δύναμη, κουράγιο. 

Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι από αυτούς τους δημιουργούς που σαν ανήσυχα πνεύματα —και είναι λίγοι— ασχολήθηκαν με την ποίηση. Δεν τη φοβήθηκαν, τουναντίον την αγάπησαν, τη σεβάστηκαν και μας τη μετέφεραν με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο. Εξάλλου, είναι γνωστή και η άλλη ιδιότητά του, αυτή του ποιητή. Έχει καταφέρει όχι μόνο να καταπιαστεί και να γράψει ποίηση, να μελοποιήσει ποίηση αλλά και να την παντρέψει με τη λαϊκή μουσική. Δεν φοβήθηκε να εκφράσει πολιτικές απόψεις, να τις υπερασπιστεί αλλά έκανε και τον κόσμο κοινωνό της πνευματικής του δημιουργίας και πέρασε μηνύματα κοινωνικά και πολιτικά που ακόμα και σήμερα όταν τα ακούμε ανατριχιάζουμε. Πόσοι, άραγε, έχουν καταφέρει να το κάνουν αυτό;

Το τέταρτο τραγούδι —βασικά, μουσική— είναι το περίφημο συρτάκι του Ζορμπά που έφτασε τη φήμη της Ελλάδος μέχρι το εξωτερικό. Η μουσική του θυμίζει απολύτως Ελλάδα. Και σε αυτό το σημείο δικαιολογείται η σύνθεση της μουσικής, μιας και ο αγαπημένος μουσικός, Μίκης Θεοδωράκης, έχει ρίζες από την Κρήτη. Ξεκινάει σε ήρεμους τόνους και μετά γίνεται όλο και πιο γρήγορο. Το συρτάκι αυτό έπαιξε στην ταινία με τη ζωή του Αλέξη Ζορμπά που κυκλοφόρησε το 1965 με τον Άντονι Κουίν. Με το που κυκλοφόρησε η ταινία το κομμάτι έγινε παντού γνωστό. 

Η ταινία ήταν βασισμένη στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Ζορμπάς». Κατάφερε και κέρδισε τρία Όσκαρ. Μέσα από τη μουσική αυτή φαίνεται καλύτερα η παράδοση της Ελλάδος και η φήμη της βγαίνει εκτός συνόρων, γνωρίζοντας παγκοσμίως μεγάλη μουσική επιτυχία. Έπειτα ακολούθησαν πολλές μουσικές διασκευές του κομματιού αυτού. Ίσως να μην έχει υπάρξει άλλο κομμάτι με τόσες διασκευές.

Ένα ακόμη τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη το οποίο μας έκανε υπερήφανους έξω και το οποίο κιόλας ερμηνεύει είναι το «Όμορφη Πόλη», σε στίχους Γιάννη Θεοδωράκη, μουσική και ερμηνεία Μίκη Θεοδωράκη. Το έχουν ερμηνεύσει μετά το Μίκη Θεοδωράκη μεγάλου βεληνεκούς καλλιτέχνες, όπως είναι ο Σωκράτης Μάλαμας. Μιλάει για την Ελλάδα που τόσο αγαπάει ο αγαπημένος μουσικός και θα μπορούσαμε να πούμε πως μέσα από τους εξής στίχους του, «Θα γίνεις δικιά μου πριν έρθει η νύχτα / τα χλωμά τα φώτα πριν ρίξουν δίχτυα / θα γίνεις δικιά μου», παρομοιάζει την πόλη με γυναίκα τεχνηέντως. 

Μουσική και στίχοι που σε ταξιδεύουν γλυκά και ρομαντικά σε ένα πρόσωπο αγαπημένο και μέσα από τις περιγραφές του σε βάζουν στη διαδικασία σκέψεων ή αναμνήσεων. Ένα τραγούδι που σε κάνει να αναπολείς μελωδικά, που ακούνε όσοι είναι πραγματικά ερωτευμένοι με κάποιο πρόσωπο ή με τη ζωή γενικά. Εξάλλου δεν είναι τυχαίος ο τίτλος που του έδωσαν ως «ερωτικό Μίκη Θεοδωράκη».