Με δύο πολύ αγαπημένες ταινίες ανοίγει η αυλαία αυτής της εβδομάδας. Δύο ξεχωριστές επιλογές από τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο, που βασίζονται σε αληθινές ιστορίες. Ιστορίες βαθιά ανθρώπινες, συγκινητικές αλλά και αισιόδοξες, με έντονες κωμικές πινελιές: "The Intouchables" (Άθικτοι) 2011, Γαλλία, και "Caro Diario" (Αγαπημένο Μου Ημερολόγιο), 1993, Ιταλία.
The Intouchables
Οι «Άθικτοι» είναι πολλά περισσότερα από μια δραματική ταινία που πραγματεύεται τις κοινωνικές ανισότητες μεταξύ ενός Γάλλου τετραπληγικού πολυεκατομμυριούχου και ενός φτωχού πρώην φυλακισμένου μαύρου μετανάστη, που δεν έχει στον ήλιο μοίρα.
Πρώτα από όλα, η ιστορία είναι πέρα για πέρα αληθινή και όχι μυθοπλασία (Θα αναφερθούμε αργότερα σε αυτό το θέμα).
Ο Φιλίπ Μποζό ντι Μποργκό (Francois Cluzet) είναι ένας πλούσιος, χήρος αριστοκράτης, με εκλεκτό γούστο και φινέτσα. Μετά από ένα τραγικό ατύχημα, θα μείνει καθηλωμένος σε αναπηρικό αμαξίδιο, τετραπληγικός και πλήρως εξαρτώμενος από τη βοήθεια των άλλων.
Οι υποψήφιοι για τη θέση του προσωπικού του βοηθού-φροντιστή περνούν μπροστά από τα μάτια του ο ένας μετά τον άλλον, σε μια μάλλον ανιαρή διαδικασία, μέχρι τη στιγμή που θα εισβάλλει στο χώρο ο Ντρις (Omar Sy) ως πραγματικό αγρίμι, απαιτώντας μια υπογραφή σε ένα έγγραφο που θα του επιτρέψει να εισπράξει το επίδομα της Πρόνοιας.
Αυτή η επεισοδιακή πρώτη γνωριμία θα κινήσει το ενδιαφέρον του Φιλίπ, που του προτείνει να περάσει την επόμενη μέρα, ώστε να του δώσει το έγγραφο που χρειάζεται υπογεγραμμένο.
Την άλλη μέρα, ο Ντρις θα ξεναγηθεί στην πολυτελή έπαυλη, όπου με δελεαστικό τρόπο τού γίνεται η πρόταση να αναλάβει τη θέση του βοηθού. Δεν αργεί να δεχτεί τη συμφωνία και ξεκινά να εργάζεται, στην αρχή δοκιμαστικά.
Οι δύο άγνωστοι και αντίθετοι κόσμοι δημιουργούν ένα μείγμα εκρηκτικό, όταν έρχονται σε επαφή.
Η ζωντάνια, η τρέλα και οι χοντροκομμένοι τρόποι του Ντρις μεταμορφώνουν σταδιακά το συγκρατημένο και θλιμμένο Φιλιπ, δίνοντάς του χρώμα και κίνητρο να αλλάξει τη μονότονη και «προβλέψιμη» καθημερινότητά του.
Τον βλέπουμε να γελάει, να χαλαρώνει, να αφήνει τον ευατό του να παρασυρθεί σε κάθε είδους επικίνδυνες ή μη δραστηριότητες. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που η εναρκτήρια σκηνή της ταινίας ξεκινάει με τη νυχτερινή καταδίωξη της Maserati που οδηγεί ο Ντρις με συνοδηγό τον Φιλίπ από ένα περιπολικό, λόγω παραβίασης της ταχύτητας.
Η υπερβολική εμπιστοσύνη που δείχνει ο Φιλίπ στον Ντρις έχει ανησυχήσει το περιβάλλον του. Ένας φίλος θα του αποκαλύψει πως ο νέος του βοηθός έχει ύποπτο παρελθόν και ποινικό μητρώο. Μαθαίνει πως μεγάλωσε σε γκέτο, είναι αντικοινωνικός, βίαιος, και έχει κάνει έξι μήνες φυλακή για κλοπή κοσμημάτων. Ο Φιλιπ πρέπει να είναι προσεκτικός. Αυτοί οι τύποι δεν έχουν έλεος.
Παρόλα αυτά, η απάντηση του Φιλίπ, είναι αποστομωτική:
«Μα αυτό ακριβώς θέλω. Χωρίς έλεος. Ξέρεις κάτι; Συχνά, μου δίνει το τηλέφωνο γιατί απλώς ξεχνάει πως δεν μπορώ να το απαντήσω [σημ: εννοεί πατώντας τα κουμπιά]. Έχεις δίκιο. Δε δείχνει κανένα έλεος για μένα και εγώ δεν δίνω δεκάρα από πού κατάγεται και τι έχει κάνει».
Πράγματι! το βλέμμα του Ντρις δεν έχει οίκτο και λύπηση για τον τετραπληγικό Φιλίπ αλλά νοιάξιμο και καλοσύνη. Δεν τον αντιμετωπίζει διαφορετικά, αστειεύεται συνεχώς μαζί του, ενώ συζητούν ακόμα και τα πιο προσωπικά του θέματα. Αυτός ο νεαρός θα του υπενθυμίσει πως είναι ακόμη ζωντανός και έχει να κάνει πολλά. Ένα από αυτά, να συναντήσει επιτέλους από κοντά τη γυναίκα με την οποία αλληλογραφεί τόσο καιρό.
Οι δύο πρωταγωνιστές αποτελούν ένα από τα πιο ανθρώπινα και δυναμικά δίδυμα του κινηματογράφου και συμπληρώνουν ιδανικά ο ένας τον άλλον. Μας δείχνουν πώς μπορεί να συνδυαστεί o Βιβάλντι και ο Μπαχ με τους Kool and the Gang και τους Earth, Wind & Fire, η φόρμα με το κοστούμι.
Αν και έχουν τεράστιες διαφορές, τους ενώνει η ίδια επιθυμία: να ζήσουν στο έπακρο την κάθε στιγμή. Δύο πληγωμένοι άνθρωποι, που έψαχναν για επικοινωνία και αποδοχή, και που τελικά γίνονται φίλοι και συνοδοιπόροι, γιατί η ουσιαστική βοήθεια δεν είναι μόνο να σου δίνει κάποιος το χέρι για να σηκωθείς, αλλά και για να σε οδηγήσει στο ακατόρθωτο, πέρα από τις τεχνητές συνθήκες ασφαλείας.
Αν θα έπρεπε να χωρέσω μέσα σε λίγες μόνο λέξεις το νόημα αυτής της ταινίας, θα έλεγα ότι είναι μια όμορφη ιστορία για το δικαίωμα στο όνειρο δύο ετερόκλητων χαρακτήρων και ανθρώπων, που μέσα από το μοίρασμα των εμπειριών και την αλληλεγγύη κατάφεραν και έγιναν «Άθικτοι».
Η ταινία "Intouchables" των Οlivier Nakache και Eric Toledano έγινε μία από τις πιο επιτυχημένες εισπρακτικά ταινίες του γαλλικού σινεμά όλων των εποχών, καθώς έκοψε πάνω από 19 εκατομμύρια εισιτήρια στη Γαλλία και πάνω από 50 εκατομμύρια παγκοσμίως.
Όπως συμβαίνει με κάθε μεγάλη επιτυχία, η ταινία απέκτησε και remake. Το 2017 κυκλοφόρησε η πιο γνωστή, αμερικάνικη εκδοχή της με τον τίτλο “The Upside”, με τους Kevin Hart και Bryan Cranston στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, ενώ προηγήθηκαν ένα χρόνο πριν το ινδικό “Οοpiri”, και το αργεντίνικο “Inseparables”.
Η γαλλική και πρώτη μεταφορά στη μεγάλη οθόνη της διασκεδαστικής μα και τόσο τρυφερής φιλίας των δύο ανδρών ξεχωρίζει για τις εκπληκτικές ερμηνείες, (μάλιστα, ο Omar Sy κέρδισε το βραβείο Σεζάρ καλύτερου ανδρικού ρόλου για την ερμηνεία του στο ρόλο του Ντρίς), για το υπέροχο σάουντρακ με την πρωτότυπη μουσική του Ludovico Einaudi και φυσικά για το σενάριό της, που είναι πιστή μεταφορά της σχέσης των πραγματικών προσώπων της ιστορίας, χωρίς ποτέ να γίνεται μελό ή να ξεπέφτει σε δραματικές ευκολίες.
Οι πραγματικοί «Άθικτοι», Φιλίπ Μποζό ντι Μποργκό και ο βοηθός του Αμπντέλ Σελλού.
Ο πραγματικός Φιλίπ Μποζό ντι Μποργκό έφυγε από τη ζωή τον περασμένο Ιούνιο στα 72 του χρόνια. Ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, πρώην διευθυντής του οίκου παραγωγής σαμπάνιας «Pommery» και με μια αμύθητη περιουσία στο όνομα του. Όπως και στην ταινία, έτσι και στην πραγματικότητα, μετά από ένα ατύχημα με αλεξίπτωτο πλαγιάς το 1993, έμεινε μόνιμα καθηλωμένος σε αναπηρικό αμαξίδιο.
Τρία χρόνια αργότερα, έχασε την γυναίκα του από καρκίνο.
Όταν συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον Αμπντέλ Σελλού, έναν πρώην κατάδικο, αμόρφωτο νεαρό αλγερινής καταγωγής, τον εντυπωσίασε ο χαρακτήρας του.
«Δεν στάθηκε στην αναπηρία μου και με αντιμετώπισε αμέσως ισάξια», θα δηλώσει στην εφημερίδα "Telegraph".
Φιλίπ και Αμπντέλ θα γίνουν αχώριστοι τα επόμενα χρόνια και θα βρούν ο ένας στο πρόσωπο του άλλου έναν πολύτιμο φίλο.
Ακόμη και όταν παντρεύτηκαν και οι δύο και απέκτησαν παιδιά, ακόμη και όταν ο Φιλίπ το 2003 μετανάστευσε μόνιμα στο Μαρόκο, συνέχισαν απτόητοι να συναντιούνται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο.
Η γαλλική ταινία "Intouchables" είναι βασισμένη στην αυτοβιογραφία του ντι Μποργκό με τίτλο "A Second Wind". Ο πρωταγωνιστής Francois Cluzet συναντήθηκε με το Φιλιπ επί τρεις συνεχόμενες μέρες, για τις ανάγκες του ρόλου.
Τέλος, να πούμε ότι οι δημιουργοί της ταινίας θέλησαν να δείξουν πρώτα στον ντι Μποργκό την ολοκληρωμένη της μορφή. Όπως ήταν φυσικό, η συγκίνηση του ήταν μεγάλη. Στην επίσημη πρεμιέρα στο Παρίσι, ο Φιλίπ ήταν εκεί. Έπειτα από την προβολή, ενθουσιασμένος, θα πεί στους σκηνοθέτες: «Χειροκροτώ και με τα δύο χέρια!».
Caro Diario
Είδα το «Αγαπημένο Μου Ημερολόγιο», την εμβληματική, αυτοβιογραφική, δημιουργία του Nanni Moretti για πρώτη φορά πέρσι τον Αύγουστο, σε ένα όμορφο θερινό σινεμά. Το ιδανικό μέρος για αυτήν την ταινία, που μεταφέρει την αύρα της καλοκαιρινής Ιταλίας. Με γοήτεψε από την πρώτη προβολή.
Ωστόσο, χρειάστηκε να την ξαναδώ πριν από λίγες ημέρες, για να ανακαλύψω όλες τις κρυμμένες αρετές της.
Ο Nanni Moretti είναι ο σκηνοθέτης, σεναριογράφος, πρωταγωνιστής, μα πάνω από όλα η ψυχή αυτής της ταινίας. Μιας ταινίας σπονδυλωτής, που χωρίζεται σε τρία μέρη-κεφάλαια ενός ημερολογίου. (Κεφάλαιο 1: Στη Βέσπα, Κεφάλαιο 2: Νησιά, Κεφάλαιο 3: Γιατροί).
Και είναι αυτή ακριβώς η αίσθηση που σου αφήνει, μέσα από την αφήγηση και τα απλά καθημερινά περιστατικά, πως ξεφυλλίζεις ένα προσωπικό ημερολόγιο, μετατρέποντας σε εικόνα κάθε λέξη.
Με την πολύτιμη βοήθεια των υπέροχων μελωδιών των Nicola Piovani, Keith Jarett και Leonard Cohen, ταξιδεύουμε, μαζί με τον πρωταγωνιστή, από γειτονιά σε γειτονιά, πάνω στη χαρακτηριστική βέσπα. Βλέπουμε μέσα από τα δικά του μάτια τοπία και ανθρώπους να εναλλάσσονται, γινόμαστε συνεπιβάτες, συνταξιδιώτες, σύντροφοι, στις περιπλανήσεις ενός «σύγχρονου» Οδυσσέα.
Δεν παρακολουθούμε απλώς την ταινία, συμμετέχουμε, υπάρχουμε μέσα της.
Είναι αδύνατον να μη γελάσεις, να μη συγκινηθείς, να μη φιλοσοφήσεις βλέποντας το «Αγαπημένο Ημερολόγιο».
Μέσα σε αυτό το ημερολόγιο, ο Moretti αποκαλύπτει όλη την προσωπικότητα και ψυχοσύνθεσή του. Περιγράφει τις απόψεις του, τα όνειρά του, τις δύσκολες καταστάσεις, τα συναισθήματα του.
Αν είχα τη δυνατότητα να υπογραμμίσω κάποιες από τις σελίδες αυτού του κινηματογραφικού ημερολογίου, θα διάλεγα αυτές:
Κεφάλαιο Πρώτο:
Η αναφορά του "Flashdance", της ταινίας που του άλλαξε τη ζωή, και η τυχαία συνάντηση του Moretti με την πρωταγωνίστρια Jennifer Beals.
H εκπληκτική σκηνή ανθολογίας με τον κριτικό κινηματογράφου και η απαρίθμηση όλων των κριτικών που έχει γράψει κατά καιρούς ως μέθοδος βασανιστηρίου.
Ο φόρος τιμής στον Πιερ Πάολο Παζολίνι, που κλείνει με συγκινητικό τρόπο το πρώτο κεφάλαιο ενός ταξιδιάρικου και γλυκόπικρου road movie.
Κεφάλαιο Δεύτερο:
Το ηφαιστειακό νησί Stromboli και το εντελώς σουρεαλιστικό σκηνικό με το γκρουπ των Αμερικάνων τουριστών που απαντούν στις επίμονες ερωτήσεις του καθηγητή φιλοσοφίας Τζεράρντο σχετικά με τη συνέχεια του σίριαλ «Τόλμη και Γοητεία».
Τα κακομαθημένα μοναχοπαίδια του νησιού Salina, που είναι οι πραγματικοί «αρχηγοί» της περιοχής, και η ξεκαρδιστική σκηνή με τα τηλεφωνήματα και τις μιμήσεις των ζώων.
Η άτακτος φυγή του Καθηγητή Τζεράρντο από την απόλυτη ηρεμία της εξοχής προς αναζήτηση του πλησιέστερου μέρους με ηλεκτρικό και ο απολαυστικός του μονόλογος στο φινάλε του δεύτερου κεφαλαίου.
Κεφάλαιο Τρίτο:
Η συγκλονιστική κινηματογράφηση μιας χημειοθεραπείας. Ό,τι συμβαίνει σε αυτό το κεφάλαιο είναι η αληθινή καταγραφή της περιπέτειας που πέρασε με την υγεία του ο Moretti.
Η αδυναμία των γιατρών να βρουν την αιτία που προκαλεί τη φαγούρα του πρωταγωνιστή και η απόδοσή της σε ψυχολογικούς λόγους. Και οι δύο Κινέζοι γιατροί που θα εξαντλήσουν όλες τις πιθανές και απίθανες μεθόδους, προκειμένου να βρουν τη θεραπεία.
Τα δύο μαθήματα ζωής που ολοκληρώνουν την ιστορία: «Οι γιατροί ξέρουν πώς να μιλάνε αλλά δεν ξέρουν πώς ν’ ακούν», «Είναι καλό να πίνεις ένα ποτήρι νερό πριν από το πρωινό γεύμα».
Η κάμερα εστιάζει στο ήρεμο πρόσωπο του Moretti, που πίνει ένα ποτήρι νερό κοιτάζοντάς μας κατάματα.
Η προσωπική του Οδύσσεια έληξε πια, με εκείνον νικητή.
Ο Nanni Moretti είναι έξοχος παρατηρητής, στοχαστής και σχολιαστής της σύγχρονης Ιταλίας, της κοινωνίας, των τάσεων και αλλαγών κάθε εποχής.
Η ταινία του «Αγαπημένο Μου Ημερολόγιο» είναι φτιαγμένη με χιούμορ, ευαισθησία, μεράκι και θάρρος.
Το προσωπικό του ημερολόγιο λειτουργεί και ως έκθεση ιδεών. Κάποια στιγμή ομολογεί ότι πιστεύει στους ανθρώπους, αλλά δεν πιστεύει στην πλειονότητα των ανθρώπων, πάντα θα συμπαθεί τη μειονότητα.
Στη μεγαλύτερη διάρκεια της ταινίας είναι ένας μοναχικός ήρωας. Τη μοναδική φορά που τον βλέπουμε με παρέα είναι στο δεύτερο μέρος, όταν μαζί με το φίλο του Τζεράρντο ταξιδεύουν στις Αιολίδες Νήσους προς αναζήτηση γαλήνης και ηρεμίας, όμως στη διαδρομή θα συναντήσουν την ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη, αφιλόξενους κατοίκους και όταν επιτέλους φτάσουν στο πιο απομονωμένο μέρος, θα είναι πια αργά. Ο διανοούμενος καθηγητής φίλος του, που 30 χρόνια δήλωνε αρνητής των τηλεοπτικών προγραμμάτων, είναι ήδη εθισμένος στις αμερικάνικες σαπουνόπερες και τρέχει να προλάβει το πλοίο της επιστροφής.
Στο πρώτο κεφάλαιο, ο Moretti μάς ξεναγεί στη δική του Ρώμη, στα αγαπημένα του μέρη, κτίρια, μας εξομολογείται πως θα ήθελε να είναι δεινός χορευτής, απογοητεύεται με την κουλτούρα της βίας στον κινηματογράφο, σκαρφίζεται διάφορα φανταστικά σενάρια δικών του ταινιών.
Στο τρίτο κεφάλαιο έρχεται αντιμέτωπος με την ασθένεια, αφού έχει πρώτα προηγηθεί ένας φαύλος κύκλος επισκέψεων σε κάθε λογής γιατρούς και έχει πάρει ένα σωρό άχρηστα φάρμακα, χωρίς αποτέλεσμα. Και αν μοιάζει τραγικό όλο αυτό που του συνέβη, εκείνος με το κεφάλι ψηλά επιστρατεύει όλο του το χιούμορ και τον αυτοσαρκασμό και μας δίνει ένα από τα πιο σημαντικά φινάλε στην ιστορία του σινεμά. Ανεκτίμητο δώρο.
Το «Αγαπημένο Μου Ημερολόγιο» ή "Caro Diario". οπως είναι ο αυθεντικός του τίτλος, διατρέχει μια γλυκιά μελαγχολία από την αρχή μέχρι το τέλος. Χωρίς ποτέ να ξεφεύγει από τον ανάλαφρό του τόνο, καταφέρνει να προβληματίζει την ίδια ώρα που σε κάνει να χαμογελάς... Έλαβε το βραβείο σκηνοθεσίας στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών το 1994.
Ο 70χρονος πλέον Nanni Moretti συνεχίζει να κάνει σπουδαίες ταινίες με τον δικό του αυθεντικό τρόπο. Η πιο πρόσφατη δημιουργία του φέρει τον τίτλο «Ένα Καινούργιο αύριο» (Il Sol Dell’ Avvenire) και βγήκε στις αίθουσες τον Οκτώβριο του 2023.
Τον έχουν χαρακτηρίσει συχνά Ιταλό Γούντι Άλεν, όμως θα τολμήσω να πω ότι υπάρχουν και κάποιες εκλεκτικές συγγένειες με το σινεμά του δικού μας Σταύρου Τσιώλη.
O Nanni Moretti έχει δηλώσει σε συνέντευξή του στη Lifo: «Όσο υπάρχουν ανοιχτοί κινηματογράφοι, θα φτιάχνω ταινίες αποκλειστικά για την κινηματογραφική αίθουσα».
Όσο υπάρχουν κινηματογράφοι, ο Moretti θα μας διδάσκει με την τέχνη του, τη μαγεία της απλότητας.