Τι θα ακούσεις:
Παραδοσιακά τραγούδια από την Ελλάδα και την Κύπρο με σύγχρονη ενορχήστρωση
Βαθμολογία:
8
Γεννιόμαστε, μεγαλώνουμε και υιοθετούμε συμπεριφορές χωρίς καν να καταλαβαίνουμε ή να σπουδαιολογούμε πώς αυτές «μπήκαν» μέσα μας. Στο κυνήγι της όποιας ευτυχίας ή επιτυχίας που ορίζουν και επιβάλλουν οι καιροί που ζει ο καθένας και η καθεμιά από εμάς, τείνουμε να ξεχνάμε και να μην αναλογιζόμαστε το παρελθόν. Κάπως έτσι με την ιστορική άγνοια κυρίαρχη (και) οι σύγχρονες κοινωνίες τείνουν να επιστρέφουν με ξέφρενο τρόπο ή να μην διαγράφουν συμπεριφορές και νοοτροπίες που προξένησαν και προξενούν μόνο θάνατο, πόνο και καταστροφή.
Αυτοί οι άνθρωποι που σήμερα ειρωνεύονται και λοιδωρούν τους υπέρμαχους του ορισμού της αναγνώρισης αλλά και της νομικής κατοχύρωσης του όρου «γυναικοκτονία» γνωρίζουν άραγε πόσο πίσω πάει στο χρόνο η βάρβαρη καταπίεση εναντίον των γυναικών; Γνωρίζουν άραγε πόσες γυναίκες δολοφονήθηκαν επειδή δεν άκουσαν τις προσταγές του εκάστοτε άντρα «αφέντη», ή πόσες γυναίκες εξευτελίστηκαν επειδή σύμφωνα με κάποιους άνδρες (όλως τυχαίως ε;) ξέφυγαν από κανόνες; Για να μπορέσεις να κοιτάξεις πίσω στο χρόνο, υπάρχουν πολλοί τρόποι δόκιμοι ή/και αδόκιμοι, υπάρχουν και τρόποι που αγγίζουν πέρα από το μυαλό και τις αισθήσεις.
Η Ναταλία Λαμπαδάκη με «Τα Τραγούδια Της Ντροπής» διάλεξε να ταρακουνήσει τις αισθήσεις μας και μάλιστα σε μια τόσο επιβαρυμένη στιγμή κατά την οποία οι γυναίκες (και) στη χώρα μας δολοφονούνται πολύ συχνά σε κάθε σημείο της χώρας. Τα παραδοσιακά τραγούδια που έχει επιλέξει να αναδείξει η Ναταλία Λαμπαδάκη σε αυτό το βιβλίο-CD είναι αφηγήσεις ιστοριών που πάνε πίσω ακόμα και στην εποχή της Τουρκοκρατίας και έχουν ως κοινό παρονομαστή τις πολλές και διαφορετικές μορφές κακοποίησης εναντίον των γυναικών.
Ο δίσκος ξεκινάει με ένα - όχι άγνωστο - παραδοσιακό τραγούδι τον «Μενούση», που μιλάει για μία γυναικοκτονία στην Ήπειρο την εποχή της Τουρκοκρατίας, ή ένα «έγκλημα πάθους» όπως θα έγραφαν ανερυθρίαστα - αν υπήρχαν εκείνη την εποχή - τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. «Ο Μενούσης» που μεθυσμένος δολοφόνησε την γυναίκα του, έχει εμπνεύσει και παλαιότερα διασκευές σε συνθέτες μη παραδοσιακής μουσικής (Γιώργος Κατσαρός, Βαγγέλης Παπαθανασίου) και επιχειρήθηκε ακόμη και κινηματογραφική μεταφορά του στη δεκαετία του '60 («Ο Μενούσης», σκηνοθεσία Βασίλης Κονταξής, 1969).
Στο επόμενο τραγούδι το «Τ' Αρμένου Γιος» παραδοσιακό της Θράκης, η γυναίκα λογίζεται ως «τρόπαιο», εδώ τα δεινά μοιάζουν - θεωρητικά - λιγότερα. Το συγκεκριμένο τραγούδι ξεχωρίζει για την εξαιρετική του ενορχήστρωση και τα πολλά επίπεδα του ήχου του. «Ο Καύκος» που ακολουθεί είναι ένα σπουδαίο ριζίτικο με «σκοτεινό» και έντονο συμβολισμό. Σύμφωνα με μια εκδοχή (που έχει κυριαρχήσει) το τραγούδι αναφέρεται στο όνειρο που είδε μια κοπέλα: Ο «καύκος» είναι ο εραστής στα κρητικά και η κοπέλα είδε ότι ο καύκος ήταν ο κυνηγός και το αγρίμι ο άνδρας της. Ο πόθος της ήταν τόσο μεγάλος που βλέπει οτι ο κυνηγός σκοτώνει το αγρίμι. Προφανώς έχουμε να κάνουμε με άλλο ένα αναγκαστικό γάμο, με μια ακόμη γυναίκα καταπιεσμένη με δεσμά που της φόρεσαν.
«Ο Βαγγέλης/ Η Αντρονίκη» είναι μεν ένα παραδοσιακό της Κύπρου ωστόσο μιλάει για μια ιστορία που διαδραματίζεται στην Ελλάδα. Άλλη μια γυναίκα που σύμφωνα με μέτρα της εποχής «ντρόπιασε» έναν άντρα. Το «έγκλημα» της Κατερίνας ήταν ότι φόρεσε παντελόνια, πήγε στον καφενέ ήπιε σομάδα και έκανε ναργιλέ. Ο Βαγγέλης την έσφαξε για να «ξεπλύνει τη ντροπή».
Όταν η καταπίεση είναι τόσο πνιγηρή, είναι περίπου δεδομένο ότι θα γεννηθούν και σπουδαίες πράξεις αντίστασης και γενναιότητας. Και θα γίνει η προσπάθεια να αναδειχθεί η καταπίεση αφενός για να γίνει κατανοητή ως τέτοια, αφετέρου να καλλιεργηθεί το έδαφος ώστε κάποια στιγμή να ηττηθεί. Μια τέτοια ιστορία περιγράφει το πιο σπουδαίο τραγούδι - κατά την ταπεινή μου γνώμη - αυτής της ανθολογίας το «Μια Κόρη Ρόδα Μάζευε», παραδοσιακό της Κέρκυρας. Η κόρη αυτή «έδωσε δικαιώματα» προσφέροντας σε έναν ρήγα δύο ρόδα παραπάνω. Τα αδέρφια της μαζί με την μάνα της την ξυλοφόρτωσαν σχεδόν μέχρι θανάτου και αυτή αρνήθηκε να αλλάξει ρούχα και είπε ότι θα συνεχίσει να φοράει τα χιλιοματωμένα ρούχα της «για να το μάθει η γειτονιά, για να το μάθει η χώρα/πως μ' αδικοσκοτώσατε για δυο ζευγάρια ρόδα». Ανατριχίλα. Η συλλογή αυτή των 9 παραδοσιακών τραγουδιών ολοκληρώνεται με ένα σπαρακτικό μοιρολόι με καταγωγή από την Απείρανθο της Νάξου, ένα τραγούδι που μοιάζει να αποτελεί την συναισθηματική κατακλείδα αυτού του δίσκου.
Η δικιά μου κατακλείδα για αυτό τον δίσκο, είναι ότι πρόκειται για μια άρτια παραγωγή από όλες τις απόψεις. Η ενορχήστρωση των τραγουδιών βρίσκεται σε εξαιρετικό επίπεδο και η Ναταλία Λαμπαδάκη ελίσσεται με χαρακτηριστική άνεση ανάμεσα στο τραγούδι και την αφηγηματικού τύπου ερμηνεία όπου αυτή χρειάζεται. Πέρα από το καθαρά μουσικό σκέλος, «Τα Τραγούδια Της Ντροπής» είναι ένα πολύ αξιόλογο εγχείρημα υπό το πρίσμα της σύντομης ανάλυσης που έγινε στην εισαγωγή του κειμένου. Όχι τυχαία, πολλοί σημαντικοί φιλόσοφοι στο πέρασμα των χρόνων έχουν υπερθεματίσει την ανάγκη να μην ξεχνάμε την ιστορία μας, αντίθετα να αντλούμε συμπεράσματα από αυτήν. Και ο νοών νοείτω.
*Το βιβλίο-cd από τις 18 Φεβρουαρίου είναι διαθέσιμο και στα βιβλιοπωλεία από τις Εκδόσεις ΚΨΜ