Πόσες φορές έχουν μαγνητίσει το βλέμμα σου, τα χρώματα, το τοπίο και οι μορφές ενός πίνακα; Πόσες είναι εκείνες οι φορές που, ενώ σε έχει συνεπάρει η εικόνα στο καμβά, πιάνεις τον εαυτό σου να αγνοεί τα βασικά για τον δημιουργό και την ιστορία πίσω από την δημιουργία, την ίδια στιγμή που ορισμένοι δίπλα σου αποδίδουν το νόημα και αναλύουν την τεχνική του πίνακα; Υπήρξαν στιγμές που η άγνοια σου σού προκάλεσε δυσφορία; Εάν ναι, τότε συνέχισε την ανάγνωση, καθώς το παρόν κείμενο εγκαινιάζει μια σειρά άρθρων που θα επιδιώξουν να σε φέρουν πιο κοντά στην τέχνη της ζωγραφικής! Κάθε κείμενο θα αποτελεί και μια «ερασιτεχνική» ανάλυση (δεδομένου ότι δεν διαθέτω την σφαιρική γνώση ενός κριτικού τέχνης), ενός γνωστού ή και λιγότερου γνωστού έργου.
Αφετηρία γι' αυτή την καλλιτεχνική μας περιπλάνηση αποτελεί, ίσως, ο πιο αναγνωρίσιμος πίνακας στην ιστορία της τέχνης, που αν και φιλοτεχνήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα παραμένει ως και στις μέρες μας στο επίκεντρο με εκατοντάδες παραπομπές στην pop κουλτούρα, από στάμπες σε μπλούζες και κούπες ως και σε wallpaper σε οθόνες κινητών και υπολογιστών. Ο λόγος φυσικά για την «Έναστρη Νύχτα» του Vincent Van Gogh, πίνακα τον οποίο ζωγράφισε τον Ιούνιο του 1889 στο άσυλο του Σεν Ρεμί, στην Νότια Γαλλία, όπου και είχε οικιοθελώς νοσηλευτεί, έπειτα από τον αυτοτραυματισμό του στην Αρλ τον Δεκέμβριο του 1888.
Ήδη από τιε αρχές του 1888, ο Van Gogh βρισκόταν σε αναζήτηση νέου στυλ ζωγραφικής. Όντας μακριά από το Παρίσι και από την πατρίδα του την Ολλανδία, επιθυμούσε να ανανεώσει όχι μόνο την θεματική των έργων του, αλλά και για την τεχνοτροπία και τα χρώματα που χρησιμοποιούσε σ'αυτά. Η σύλληψη της απεικόνισης μιας έναστρης νύχτας εμφανίζεται για πρώτη φορά σ' ένα γράμμα του από την Αρλ προς τον αδερφό του, Τεό, στις 9 Απριλίου του 1888, στο οποίο και αναφέρει, «Θα πρέπει να κάνω μια έναστρη νύχτα με κυπαρίσσια, ή ίσως με φόντο ένα χωράφι με ώριμα καλαμπόκια, υπάρχουν μερικές όμορφες νύχτες εδώ (σσ. στην Αρλ).»
Κατά την παραμονή στο άσυλο του Σεν Ρεμί και ενώ η κατάσταση της ψυχικής του υγείας βελτιωνόταν, ο Van Gogh αρχίζει να απολαμβάνει κάποιων προνομίων, μεταξύ των οποίων είναι η παραχώρηση χώρου ως στούντιο, καθώς επίσης και η δυνατότητα σποραδικών εξορμήσεων στην εξοχή. Κατά την διάρκεια των εξόδων του, ο Van Gogh θα ζωγραφίσει εικοσιμία εικόνες από την φύση του Σεν Ρεμί, μια εκ των οποίων θα είναι και η «Έναστρη Νύχτα», που αποτελεί αποκύημα της φαντασίας του αλλά και των εικόνων που είχε συλλέξει και ζωγραφίσει κατά τις εξόδους του.
Ο πίνακας αν και ζωγραφίστηκε στο φως της ημέρας, όπως μας μαρτυρά και ο τίτλος του απεικονίζει έναν νυχτερινό έναστρο ουρανό με έντεκα δίνες αστεριών και ένα κίτρινο μισοφέγγαρο. Στο βάθος του πίνακα υπάρχουν λόφοι, ενώ στο κάτω και δεξιά μέρος διακρίνεται ένα χωριό και μια εκκλησία με καμπαναριό, πιθανόν του Σεν Ρεμί. Σε πρώτο πλάνο δεσπόζει μια σύνθεση από κυπαρίσσια, που μπορεί να ειδωθεί είτε ως ένδειξη θανάτου μιας και συναντώνται σε κοιμητήρια, είτε ως αιώνιας ζωής. Στα δεξιά των δέντρων υπάρχει ένα μεγάλο λευκό άστρο, κατά πολλούς η Αφροδίτη, η οποία ήταν ορατή στον ουρανό της Προβηγκίας το καλοκαίρι του 1889.
Το χρώμα που δεσπόζει στον καμβά είναι αναμφισβήτητα το μπλε. Συναντάμε επίσης το πορτοκαλί και το λευκό χρώμα των αστρικών σωμάτων, αλλά και το πράσινο και το αμιδρό καφέ του χωριού. Ο πίνακας μοιάζει να έχει ζωγραφιστεί με κυκλικές κινήσεις, οι οποίες προσπαθούν να αναδείξουν την αέναη κίνηση και εναλλαγή των ενεργειών στην φύση (άνεμος-άπνοια, μέρα-νύχτα).
Μπορεί ο πίνακας σήμερα να μας ενθουσιάζει, εντούτοις ο δημιουργός του δεν συμμεριζόταν την άποψη μας. «Η Έναστρη Νύχτα» κατάφερε να πουληθεί το 1900, ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Van Gogh, ενώ από το 1941 και έπειτα εκτείθεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜοΜΑ).