Το εύρος της μουσικής του αραβικού κόσμου με όλον της τον πλούτο έχει αρχίσει μόλις τα τελευταία χρόνια να βρίσκει δρόμους μέχρι τα δυτικά αυτιά μας. Κι αν μουσικοί από χώρες όπως ο Λίβανος μπορούν σήμερα να μοιράζονται τις ηχογραφήσεις τους με ολόκληρο τον κόσμο έστω με κάποια δυσκολία, δεν ισχύει το ίδιο για άλλες, γειτονικές του περιοχές. Για τη μουσική του Ιράν, για παράδειγμα, γνωρίζουμε μεν αρκετά, από ιστορικές αναφορές, αλλά είναι δύσκολο ή ακατόρθωτο να έχουμε πρόσβαση σε πιο πρόσφατη μουσική του 2ου αιώνα. Σε αυτό βοηθούν οι streaming υπηρεσίες, όπως και οι πολλοί σύγχρονοι Ιρανοί μουσικοί που δραστηριοποιούνται εκτός της πατρίδας τους. Με αυτή τη βάση θα κάνουμε σήμερα μια σύντομη εξερεύνηση μουσικών από το Ιράν, μουσικών που συχνά απαγορεύτηκαν, κλειδαμπαρώθηκαν σε δωμάτια και ως εκ τούτου δέθηκαν βαθιά με τους λίγους ανθρώπους που ήρθαν σε επαφή. Το ιστορικό βάθος στις μουσικές του Ιράν ή της Περσίας έμεινε λιγότερο αλλοιωμένο στις σημερινές μουσικές, ακριβώς λόγω αυτής της έλλειψης τριβής με τον κόσμο. Αλλά, αναπόφευκτα, αυτό δεν είναι ολόκληρη η αλήθεια...
Farhad Mehrad - Jomeh (1991)
Ο Farhad Mehrad είναι ένας από τους σημαντικότερους Ιρανούς μουσικούς, με δραστηριότητα πριν και μετά την ισλαμική επανάσταση του 1979, δραστηριότητα που διήρκησε μέχρι τον θάνατό του στις αρχές του αιώνα. Έχει συνθέσει και τραγουδήσει δεκάδες τραγούδια, μερικά εκ των οποίων για ταινίες της εποχής του, αλλά έγινε κυρίως γνωστός μπλέκοντας τη δυτική μουσική στη δισκογραφία του. Πέρα από τα folk rock (κυρίως) στοιχεία στη μουσική του, ήταν από τους πρώτους που κυκλοφόρησαν αγγλόφωνα τραγούδια στο Ιράν. Οι διασκευές του στα “Don’t Let Me Be Misunderstood” και “Hey, That’s No Way To Say Goodbye” είναι εύκολα προσβάσιμες στο διαδίκτυο.
Από τον δίσκο-πρόφαση της σημερινής αναφοράς στον Farhad, αξίζει να αναφερθεί τουλάχιστον ένα συγκεκριμένο τραγούδι του από το 1978 με τίτλο “Vahdat”, δηλαδή «Ενότητα». Το τραγούδι γράφτηκε λίγο πριν την επανάσταση. Μάλιστα την ημέρα μετά την επιτυχία της, τον Φεβρουάριο του 1979, μεταδόθηκε από τα κρατικά μέσα ως μήνυμα ενότητας. Βέβαια, λίγο αργότερα, η κυβέρνηση δεν επέτρεψε στον Farhad να κυκλοφορήσει τον δίσκο του, μιας και οι περιορισμοί στη μουσική ήταν έντονοι αρχικά, ενώ λίγους μήνες μετά άρχισαν σταδιακά να μειώνονται μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990 όταν ελευθερώθηκε περαιτέρω η καλλιτεχνική δημιουργία. Ο δίσκος που το περιλαμβάνει κυκλοφόρησε το 1991 με ένα ιδιαίτερο πρασινωπό εξώφυλλο και λέγεται “Jomeh” («Παρασκευή», μας ενημερώνει η Google και επιβεβαιώνει το υπόλοιπο internet).
Υπάρχουν κι άλλα ωραία τραγούδια στον δίσκο αυτό, όπως η επίσης παλιότερη επιτυχία του “Marde Tanha” («Μοναχικός Άνθρωπος») και το “Gonjoshake Ashi Mashi” (μετεγγραμένο με λατινικούς χαρακτήρες και τη μετάφραση να αναφέρεται σε ένα σπουργίτι). Τα πνευστά τον συνοδεύουν καθώς προτρέπει το σπουργίτι να μη σταθεί στο σπίτι του γιατί θα το παρασύρει το χιόνι. «Χιόνι» ("Barf") είναι και ο τίτλος της τελευταίας δουλειάς που έμελλε να κυκλοφορήσει ο Farhad περίπου μια δεκαετία αργότερα. Το εξώφυλλο του “Barf” είναι γκριζωπό, ταιριαστό στη μετάφραση και στο περιεχόμενο των τραγουδιών του που ντύνονται από την κιθάρα και το πιάνο του και ζουν μέσα από τη φωνή του, όπως τόσα άλλα.
Mahsa & Marjan Vahdat - Songs From A Persian Garden (2007)
Γεννημένη στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η Mahsa Vahdat ανήκει σε γεννιά μεταγενέστερη από αυτή του Farhad. Ανήκει, επίσης στη μεγάλη κατηγορία των μουσικών που έχουν βρει καλλιτεχνική στέγη μακριά από την πατρίδα τους. Εδώ και πολλά χρόνια οι γυναίκες μουσικοι της χώρας δεν μπορούν να παίζουν μόνες τους σε μεικτό κοινό, με αποτέλεσμα η ίδια και η αδερφή της Marjan να ηχογραφήσουν αρκετούς από τους δίσκους τους στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα, μια από τις καλύτερες δουλειές τους, το “Twinklings Of Hope” του 2012, κυκλοφόρησε από τη νορβηγική εταιρεία Kirkelig, όπως και το “Songs From A Persian Garden” που θα μας απασχολήσει σήμερα.
Ο δίσκος ξεκινάει με το μουσικό μοτίβο από το “Don’t Let Me Be Misunderstood”, κάτι που μαζί με την προηγούμενη διασκευή αποδεικνύει τη εκτεταμένη απήχηση αυτού του τραγουδιού στο Ιράν. Το “Songs From A Persian Garden” είναι ηχογραφημένο ζωντανά στον κήπο της ιταλικής πρεσβείας στο Ιράν και είναι αυτό ακριβώς που λέει ο τίτλος του. Οι αδερφές Vahdat δραστηριοποιούνται κυρίως ως τραγουδίστριες και οι φωνές τους είναι το στοιχείο που πρωτοστατεί στον δίσκο, με τις μουσικές να ξεκινούν από παραδοσιακά μοτίβα και να φλερτάρουν με jazz επιρροές, κάτι αναμενόμενο δεδομένης της συμμετοχής Ευρωπαίων μουσικών.
Τα τραγούδια τους αντλούν συχνά τις θεματικές τους από την περσική παράδοση. Το “Haleili”, για παράδειγμα, αναφέρει το πασίγνωστο (στον αραβικό κόσμο) ερωτικό ζεύγος της Layla και του Majnun. Ο «πρίγκιπας Μαζνούν» έχει τραγουδηθεί και στα ελληνικά από την Κρίστη Στασινοπούλου, αλλά αυτό είναι για μια άλλη ιστορία. Η Mahsa και η Marjan έχουν γράψει και για το «σημερινό» Ιράν, όπως στο “I Am Eve” του 2008, και συνεχίζουν να τραγουδούν στη γλώσσα τους, ενθαρρύνοντας και διδάσκοντας παράλληλα τις νεότερες τραγουδίστριες. Πρόσφατα η δισκογραφία τους πλούτισε με μια συνεργασία με τους Kronos Quartet, επεκτείνοντας τις μουσικές τους χωρίς να χάσουν το ειδικό βάρος που φέρει η γλώσσα τους, πέρα από την (παράξενη, εξωτική ίσως, για εμάς) ομορφιά των φωνών τους.