Είναι ωραίο εφαλτήριο η Eurovision για να ξεκινήσει η εξερεύνηση σε χώρες για τη μουσική των οποίων γνωρίζουμε ελάχιστα. Ωστόσο, δυστυχώς ίσως, ο διαγωνισμός αυτός τα τελευταία αρκετά χρόνια έχει εκφυλιστεί σε βαθμό που δύσκολα κάθε χρονιά θα προσφέρει πάνω από ένα-δύο καλά τραγούδια που θα ξεπερνούν την (εκ των υστέρων) καλτίλα και θα παραμένουν στις λίστες για πάνω από μία σεζόν. Οπότε, μην ανησυχείτε, δεν θα ασχοληθούμε σήμερα με εκείνο το τραγούδι που το 2002 είχε νικήσει στον διαγωνισμό που συμμετείχε και το “S.A.G.A.P.O.”. Μπορεί η ανεξαρτησία της χώρας από τη Σοβιετική Ένωση να μετράει μόλις 31 χρόνια, η μουσική όμως εκεί δεν σταμάτησε να υπάρχει, να εξελίσσεται και να επεκτείνεται. Όπως παντού. Ελάχιστοι είναι οι Λετονοί μουσικοί που ξεχωρίζουν στο διεθνές επίπεδο, αλλά υπάρχουν ενδιαφέροντα σχήματα, άλλα με πορεία χρόνων που διασχίζει τις τοπικές πολιτικές εξελίξεις και άλλα που ξεκίνησαν λίγο αργότερα μα έχουν ήδη προτείνει ενδιαφέροντα ακούσματα. Με δύο τέτοιες περιπτώσεις θα ασχοληθούμε στη σημερινή στάση.
Iļģi - Mēs Deviņi Bāleliņi (2021)
Για να αφήσουμε τη Eurovision για τα καλά στην άκρη (για αυτό το κείμενο τουλάχιστον), να αναφέρω πως οι Iļģi ήταν ένα από τα συγκροτήματα που επιλέχθηκαν να παρουσιαστούν το 2003 όταν η Λετονία φιλοξένησε τον θεσμό. Ήταν αυτοί, για να εκφράσουν το κομμάτι εκείνο της λετονικής μουσικής που πηγάζει από την παράδοση όσων έζησαν και ζουν εκεί. Τα λίγα δευτερόλεπτα διασημότητας τα είχαν από χρόνια κερδίσει, με πολλές συναυλίες κυρίως στην ευρύτερη γειτονιά της περιοχής. Είχαν φυσικά και σταθερή δισκογραφική παρουσία από το 1986, περιπλανώμενοι στα folk-rock μονοπάτια που διασχίζουν τις πεδιάδες της χώρας.
Όπως οι δύο περιπτώσεις της Εσθονίας που είχαν αναφερθεί έτσι και το συγκρότημα αυτό ξεκίνησε από μία μουσικό που νωρίτερα είχε αποφοιτήσει από μουσικό πανεπιστήμιο. Ilga Reizniece λέγεται η πρωτεργάτρια και έχει συμμετοχές σε διάφορα άλλα εγχειρήματα ανά τα χρόνια (τους Skandinieki να δοκιμάσετε). Τα προηγούμενα 40 χρόνια πολλά μέλη έχουν πάει κι έχουν έρθει, αλλά η ίδια παραμένει σταθερή και κυκλοφορεί δίσκους ακόμα και στις μέρες μας. Τον πιο πρόσφατο προτίμησα για σήμερα, από το 2021, αφήνοντας τον πλούτο του παλαιότερου καταλόγου τους στο δίπλα ράφι για όσες και όσους ενθουσιαστούν από το ιδιαίτερο αυτό μείγμα βιολιού, πολλών εγχόρδων, γκάιντας και παράξενης γλώσσας.
Τα εννιά τραγούδια ουσιαστικά αποτελούν κομμάτια ενός συνολικού έργου· ο τίτλος μεταφράζεται ως «Εμείς Εννιά Αδέρφια». Πρόκειται για συρραφή παραδοσιακών στροφών - ας τις παρομοιάσουμε με μαντινάδες για να συνεννοηθούμε - με μουσική από το συγκρότημα. Μόλις μισή ώρα διαρκεί, οπότε δεν θα ξεχωρίσω κάποιο τραγούδι. Ο δίσκος ξεκίνησε να ξαναπαίζει από την αρχή πριν λίγο, οπότε προτιμώ να φαντάζομαι τα όσα μπορεί να λένε για Ερωτόκριtus και Δράκus, μιας και πληροφορίες για τους στίχους ακόμα αναζητώ…
Židrūns - Židrūns Un Tas, Ko Nevar Nest (2016)
Οι Židrūns είναι από εκείνα τα συγκροτήματα που ξεκίνησαν τα πρώτα χρόνια του καινούργιου αιώνα και μπήκαν με τα μούτρα στο indie rock της εποχής. Ακαδημαϊκές περγαμηνές δεν έχουν, αλλά δεν τις χρειάζονται κιόλας. Κάποιοι το είχαν πει με μια φράση αντίστοιχη του «να τρεις συγχορδίες, τώρα φτιάξτε ένα συγκρότημα». Δισκογραφούν αραιά και σε DIY αισθητική και ιδεολογία έχοντας μόλις τέσσερις δίσκους στα σχεδόν 20 χρόνια πορείας τους.
Οι κιθάρες κυριαρχούν, αλλά δεν είναι μόνες τους. Τραγουδάνε στα λετονικά, αλλά και σε τοπικές διαλέκτους (τη διαφορά των οποίων δυστυχώς δεν θα καταλάβουμε). Στους δύο πρώτους τους δίσκους παρουσίασαν ένα συγκρότημα που παίζει ευχάριστα (σ)το ύφος που αγαπά, αλλά δεν έχει να προτείνει κάτι ιδιαίτερο πέρα από το συνδυασμό rock ήχου με τη γλώσσα τους.
Στον τρίτο, όμως, το 2016 με τίτλο που μεταφράζεται περίπου σε «Židrūns Και Αυτό Που Δεν Μεταφέρεται», κατάφεραν να ηχογραφήσουν οχτώ ωραία τραγούδια που διατηρούν αμείωτη την προσοχή κατά την ακρόαση. Διάρκεια σχετικά μικρή (λίγο πάνω από μισή ώρα), κιθάρες και τύμπανα σε μια υποβόσκουσα ένταση που ποτέ δεν ξεθυμαίνει εντελώς, αξιόλογο εξώφυλλο, όλα είναι εδώ για να δημιουργήσουν έναν ωραίο δίσκο. Κι αν τους πετύχετε σε κάνα φεστιβάλ εκεί στα εξωτερικά, δοκιμάστε να προσέξετε τα “Tur, Kur Neker” και “Tuten” που μ’ άρεσαν λίγο παραπάνω.