Ο Κώστας Τουρνάς επέστρεψε στη δισκογραφία με το «Αθώος», δίσκος που περιέχει έντεκα καινούρια τραγούδια. Η συγκεκριμένη κυκλοφορία από μόνη της αποτελεί γεγονός για την ελληνική δισκογραφία αλλά και αφορμή για συζήτηση. Πάντα ανήσυχος καλλιτεχνικά, με τις ζωντανές του εμφανίσεις να αποτελούν σημείο αναφοράς, μιλήσαμε μαζί του για τη δημιουργική διαδικασία, για τα 50 χρόνια καριέρας αλλά και τη μουσική βιομηχανία.
MixGrill: Συγχαρητήρια και καλοτάξιδο το «Αθώος». Ουσιαστικά τα κομμάτια στο δίσκο γράφτηκαν τα τελευταία δύο χρόνια, δεν περιέχει πιο παλιά κομμάτια που ξαναδουλεύτηκαν.
Κώστας Τουρνάς: Σε ευχαριστώ. Όχι, πρόκειται για νέα κομμάτια ενώ η κυκλοφορία είναι δύο CD, όπου το δεύτερο έχει τη ζωντανή ηχογράφηση από όταν παίξαμε στο «Σπίτι Με Το Mega».
M.G.: Ακολούθησες διαφορετική λογική στη σύνθεση των κομματιών και στη δημιουργική διαδικασία από το «Κλέβει Ο Καιρός» (2000), που ήταν και προηγούμενη δισκογραφική σου δουλειά;
Κ.Τ.: Κοίταξε, δεν υπήρχε ποτέ ένας τρόπος ή μια συγκεκριμένη μανιέρα. Το πιο σύνηθες για μένα είναι να κάνω μουσική και στίχους μαζί. Καμιά φορά όμως αυτό σημαίνει ότι έχεις ένα ρεφρέν με τη μουσική του και χρειάζεται να προσθέσεις στο μουσικό μέρος τους στίχους του κουπλέ. Τέτοια πράγματα γίνονται αλλά συνήθως το κομμάτι είναι σχεδόν εκεί, έστω αν δεν είναι ολοκληρωμένο.
M.G.: Στο «Αθώος» γενικά υπάρχει μια νοσταλγία και μια αθωότητα που το διαφοροποιεί συγκριτικά με τις πιο πρόσφατες δουλείες σου, όπως στα τραγούδια «Άδειασ' Ο Νούς», «Στις Μέρες» και «Όλα Έχουν Φως». Ποιες σκέψεις και εικόνες σε οδήγησαν να πας την ατμόσφαιρα του δίσκου προς τα εκεί;
Κ.Τ.: Καταρχάς να σου πω πως οι άνθρωποι εύκολα μπορούν να έρθουν σε αδιέξοδα. Ο λόγος είναι οι επιθυμίες τους, οι φόβοι τους, οι ελπίδες τους ή και οι ματαιώσεις τους. Είναι εύκολο ένας άνθρωπος να έρθει σε δύσκολη θέση ψυχολογικά και ακόμα χειρότερα σε απόγνωση. Μάλιστα βλέπουμε ότι τουλάχιστον τον τελευταίο αιώνα, έχουμε εξαιρετικά υψηλή αύξηση σε ψυχολογικές παθήσεις. Άρα είτε κάτι δεν κάνουμε καλά ή είμαστε από γεννησιμιού πειραγμένοι. Το από γεννησιμιού πειραγμένοι δεν το πιστεύω διότι τουλάχιστον σε επιστημονικό επίπεδο όλοι υποστηρίζουν ότι τα πλάσματα γεννιούνται με κάποια προικιά βιολογικά από τους γονείς. Από την άλλη, ως ψυχολογία είναι μαύρος πίνακας. Αν λοιπόν στην πορεία τα πράγματα δυσκολέψουν για τον καθένα από εμάς, συμπεραίνουμε πως ίσως κάτι δεν κάνουμε καλά, δεν το αντιλαμβανόμαστε καλά ή δεν το επεξεργαζόμαστε καλά.
M.G.: Το θεωρεί σα δεδομένο και δεν το καταλαβαίνει.
Κ.Τ.: Δεν ξέρει και τίποτε άλλο, ζει έτσι από τότε που άνοιξε τα μάτια του. Και μάλιστα όταν οι απέναντι δεν είναι έτσι, του κάνει και εντύπωση.
Παράλληλα, μια μεγάλη αλήθεια που σβήνουμε από τις ζωές μας είναι ότι αυτή η ζωή είναι τόσο όμορφη σαν δώρο, για τον καθένα από εμάς που αξιώνεται να ανοίξει τα μάτια του και να την αντικρίσει. Πόσο μάλλον να τη βιώσει. Επειδή όμως ο νους παίζει όλα αυτά τα παιχνίδια που μόλις σου είπα, πολλές φορές ακυρώνουμε αυτό το δώρο, το υποβαθμίζουμε, το θεωρούμε δεδομένο, το υποτιμούμε, το κακομεταχειριζόμαστε. Επιτρέπουμε στον ψυχισμό μας να κάνει τα δικά του ταξίδια και να ακυρώνει το αν είναι όμορφη η ζωή, το αν θέλουμε να ζούμε, το αν ευχαριστιόμαστε που είμαστε όρθιοι και που έχουμε ανοιχτά τα μάτια μας. Από εκεί προέρχεται το «Όλα Έχουν Φως», αλλά εμείς δεν το βλέπουμε, έχουμε κλείσει τα μάτια. Το «Αν Ακόμα Μπορείς» σε επίπεδο κατανόησης της ζωής, το ότι για σένα είναι φτιαγμένος ο κόσμος, είναι επίσης μια αναφορά στο ότι είναι τόσο ωραία η ζωή και τη χαλάμε μόνοι μας. Στη περίοδο του εγκλεισμού του Covid τέτοιες σκέψεις κυριαρχούσαν στο κεφάλι μου. Κυρίως γιατί και εγώ υπέστην όλη την πίεση του να στερείσαι και τη ζωή και τους ανθρώπους γύρω σου που είναι πηγή ζωής.
M.G.: Η ανθρώπινη συναναστροφή είναι αυτό που μας μένει πάντα, οπότε...
Κ.Τ.: Γιατί με τους ανθρώπους ζούμε, δεν ζούμε ούτε με τα πράγματα, ούτε με το δωμάτιό μας, ούτε με την τεχνολογία, ούτε με τίποτα άλλο. Οι άνθρωποι είναι το ζητούμενό μας. Καταλαβαίνεις λοιπόν ότι όλες αυτές οι σκέψεις, άλλες σκόρπιες, άλλες αυθόρμητες, άλλες έντονες είναι αυτές που οδήγησαν στο να φτιαχτούν αυτά τα τραγούδια. Ο στόχος για μένα δεν ήταν ποτέ να κάνω ένα δίσκο να βγάλει επιτυχίες, παρόλο που ξέρω πως μια επιτυχία σημάνει μια προσωρινή διασκεδαστική ανακούφιση για τους ανθρώπους. Δεν το υποτιμώ, αλλά ήταν τόσα αυτά που ήταν μέσα μου στοιβαγμένα και θέλανε να βγούνε προς τα έξω που ποτέ μου δεν σκέφτηκα πως αυτά τα τραγούδια είναι νέες δισκογραφικές επιτυχίες ή σουξέ. Είναι κάτι που δεν με απασχολεί.
M.G.: Εσένα σε ενδιέφερε να βγει από μέσα σου ούτως ή άλλως.
Κ.Τ.: Ακριβώς, Και αυτό επειδή έχει ένα λυτρωτικό χαρακτήρα και για μένα τον ίδιο. Είναι κάτι το οποίο δεν το απεμπολώ και δεν μπορώ να το αφήσω.
M.G.: Ο Δημήτρης Τσοπανέλλης είναι κιθαρίστας σου πάνω από 30 χρόνια και έχει ενεργό ρόλο στο «Αθώος». Πώς είναι η χημεία σας μετά από τόσο καιρό και στη σκηνή και στο studio;
Κ.Τ.: Πάντα είχαμε μια καλή χημεία και μια επικοινωνία που δεν ξέρω σε ποιον από τους δυο μας οφείλεται, ίσως και στους δυο μας. Είναι αυτά τα τυχερά που λέμε καμιά φορά. Θα μου πεις, γιατί τώρα να ενορχηστρώνει και όχι πριν πέντε χρόνια; Αυτά έρχονται μόνα τους, συμβαίνουν.
M.G.: Όπως μου είπες, ο νέος δίσκος συμπεριλαμβάνει και το live από την εκπομπή «Σπίτι Με Το Mega», που ουσιαστικά είναι ένα best of με τα κομμάτια όπως παίζονται στις ζωντανές τους εκτελέσεις στις συναυλίες σου, με τις συγκεκριμένες ενορχηστρώσεις να ακούγονται σαν τα τραγούδια να βγήκαν τώρα. Αυτή η ηχητική μετάλλαξη αντιπροσωπεύει το πώς βλέπεις πια τις παλαιότερες συνθέσεις σου σε συνδυασμό με την αλληλεπίδραση με την μπάντα σου;
Κ.Τ.: Κάνεις ένα τραγούδι το ‘74 και έχεις μια αντίληψη για αυτό, έχεις ένα άκουσμα στο κεφάλι σου και το επιχειρείς να το αποτυπώσεις. Μετά από χρόνια, εσύ ο ίδιος όταν πιάσεις μια κιθάρα και επιχειρήσεις να το πεις, θα είναι διαφορετικό. Όχι πως άλλαξες αισθητική, αλλά δεν έχει καμία σχέση πια αυτό που θες εσύ εκείνη την ώρα να αποτυπώσεις με τη μορφή που είχε κάποτε.
Οι αλλαγές λοιπόν κάνουν και για σένα το τραγούδι καινούργιο και τωρινό. Ο μουσικός θέλει πάντα και μια πρόκληση. Δεν μπορεί να επαναλάβει κάτι το οποίο το κάνει πολύ καιρό: κουράζεται, βαριέται και σταματάει να τον ευχαριστεί και να τον συγκινεί. Οπότε, τελικά τα τραγούδια τα αλλάζεις ή αλλάζουν και από μόνα τους. Τώρα, πού οδηγούνται κάθε φορά, με ποιο ύφος και στυλ εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Από το τι ακούσματά έχεις και τι σου αρέσει, τι ακούς μες το κεφάλι σου το οποίο θες να το αποτυπώσεις. Φυσικά παίζει ρόλο και η συνδρομή συνεργατών - μερικές ενορχηστρώσεις είναι από τα ντουέτα με ενορχήστρωση του Σταύρου Λάντσια.
M.G.: Και μιας και έπαιξες στο «Σπίτι με το Mega», θέλω να σε ρωτήσω τη γνώμη σου για τις μουσικές εκπομπές όπως το «Σπίτι» αλλά και για παράδειγμα το «Μουσικό Κουτί», που άνθισαν πολύ στην περίοδο της καραντίνας που ο κόσμος αναγκαστικά έμενε μέσα και είχε την ανάγκη να ακούσει περισσότερη μουσική. Τι πιστεύεις εσύ ως καλλιτέχνης ότι λείπει από αυτές;
Κ.Τ.: Κάποιες απόπειρες συμπαθητικές έως πολύ καλές υπήρχαν πάντα. Βέβαια, δεν αναφερόμαστε στο «Έλα Στο Πρωινό» με το playback. Όλοι μας το 'χουμε κάνει στην αρχή, καθώς έτσι ήταν και το καθεστώς. Ο άνθρωπος βέβαια σύμφωνα με τις ανάγκες του πορεύεται, με τις επιθυμίες του. Νομίζω πως η καραντίνα που ανέφερες έπαιξε ένα ρόλο. Τώρα πώς μπόρεσε και ξεπήδησε ένα «Σπίτι Με Το Mega» ή ένα «Μουσικό Κουτί», προφανώς στάθηκαν τυχεροί όσοι τα εισηγήθηκαν και εν όψη των συνθηκών ευοδώθηκαν κιόλας.
Οι Chinese Man επιστρέφουν στην Ελλάδα για τρεις συναυλίες!
Ξεσηκωτικά beats, εντυπωσιακά visuals, αστείρευτη ενέργεια! Οι Γάλλοι trip hoppers ανταποδίδουν την αγάπη του ελληνικού κοινού με τρεις πολυαναμενόμενες εμφανίσεις σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Περισσότερες πληροφορίες εδώ και εδώ.
M.G.: Έδωσες μια συναυλία για τα 50 χρόνια της καριέρας σου το καλοκαίρι που μας πέρασε στο Φάληρο. Αυτή η επέτειος συνδέεται με την κυκλοφορία του «Αθώος»;
Κ.Τ.: Με κάποιους τρόπους, ναι με κάποιους όχι. Κάποια στιγμή με φώναξε το Κύτταρο - πριν από πολλά χρόνια - και όταν αξιωθήκαμε τελικά να παίξουμε, μου λέει: «Ξέρεις ότι έχουν κλείσει 40 χρόνια από όταν έπαιξες τελευταία φορά στο Κύτταρο;». Και μόνο που μου το είπε ήταν σοκαριστικό. Ξέρεις, ο άνθρωπος μέσα του - είναι κάτι που το καταλαβαίνουν οι πιο μεγάλοι - δεν αλλάζει αίσθηση ηλικιακή, παρα μόνο επιβαρύνεται βιολογικά. Ο ψυχισμός είναι πάντα εκεί, δεκαεννιά με εικοσιτρία. Δηλαδή ο πατέρας σου αν δε πάει στα δυσάρεστα του τώρα, ο ψυχισμός του είναι εικοσάρη. Κατά συνέπεια όταν πας και του πεις έχεις κάνει 40 χρόνια επάγγελμα, αν δε το 'χει σκεφτεί του έρχεται σαν σοκ.
Μερικά χρόνια μετά τραγουδάγαμε το «Ήλιε Μου» στο Zoo και αυθόρμητα στη σκηνή λέω «μου κάνει εντύπωση που τα αγαπάτε ακόμα αυτά τα τραγούδια, που τα ακούτε και τα τραγουδάτε μαζί μας, γιατί αυτό το τραγούδι σήμερα κλείνει 49 χρόνια». Την ώρα που το ξεστομίζω σοκάρομαι και ο ίδιος! Ακόμα και εσύ ο ίδιος λες τι σημαίνει αυτό, δε το χα φανταστεί ποτέ!
Όταν ξεκινάς πιτσιρικάς να παίξεις μουσική και ελπίζεις ότι κάτι θα καταφέρεις, αν φτάσεις να μιλάς για 50 χρόνια, όσο αισιόδοξος και να 'σαι, όσο αφιερωμένος και να 'σαι, είναι πολλά χρόνια.
M.G.: Μιλώντας για τα 50 χρόνια, εσύ έχεις επηρεάσει πολλές νεότερες μπάντες μουσικά. Το 2018 είχες παίξει με τους Chickn στο Gagarin σε μία ιδιαίτερη σύμπραξη. Θα σκεφτόσουν μια δισκογραφική περιπέτεια με μία νέα μπάντα σαν τους Chickn που έχεις παίξει ρόλο στη διαμόρφωση τους;
Κ.Τ.: Δεν είναι κάτι που το σκέφτομαι συχνά. Δεν σχεδιάζω κάτι τέτοιο από πριν. Κατά συνέπεια όταν δίνεται μια ευκαιρία εκείνη την ώρα παίρνεις την απόφαση.
Ξέρεις, για το «Αθώός», που είναι ο τίτλος του νέου δίσκου, με ρωτάνε μερικοί που έχουν πιο πολύ θάρρος: «Αθώος; Όχι και Αθώος». Και προσπαθώ να πω ότι το «Αθώος» εμπεριέχει λίγο και την κακή του ποιότητα που είναι ο αφελής. Εγώ από φύση μου ανήκω σε αυτή την κατηγορία με τα θετικά και τα αρνητικά της. Υπάρχουν σημεία που και εγώ είμαι αφελής αλλά και ένας καθηγητής πανεπιστημίου 60 χρονών είναι αφελής. Υπάρχουν στοιχεία της ζωής του στα οποία έχει μια αφέλεια, δεν έχει γνώση των πραγμάτων, δεν έχει κάνει σκέψεις να τα επεξεργαστεί και δεν έχει άποψη. Ο αυθορμητισμός λοιπόν δεν είναι μακριά από τον αθώο και τον αφελή, τα οποία είναι χαρακτηριστικά που σε ένα μεγάλο βαθμό υπήρχαν στη ζωή μου. Εξάλλου ένα άνθρωπος που έχει σώας τας φρένας δύσκολα αποφασίζει να γίνει μουσικός στην Ελλάδα!
M.G.: Πόσο μάλλον τότε, που δεν υπήρχε η περπατημένη, δεν ήξερες τι σε περιμένει.
Κ.Τ.: Έτσι ακριβώς. Αν αυτό λοιπόν δεν είναι αθωότητα ή στη χειρότερη αφέλεια δεν ξέρω τι είναι.
M.G.: Αν και τώρα πια η τεχνολογία έχει αλλοιώσει τον τρόπο που ακούμε μουσική και όλα είναι αναλώσιμα.
Κ.Τ.: Η τεχνολογία έφερε τα πάνω κάτω σε πολλούς τομείς. Δηλαδή μας ταρακούνησε γενικότερα σαν ζωές. Σαν όλα τα επιτεύγματα του ανθρώπου εμπεριέχει μέσα της το συν και το πλήν, σε μεγάλο βαθμό. Έχεις σημεία τα οποία είναι εξαιρετικά ωφέλημα για τους ανθρώπους και σημεία που είναι κατάρα.
M.G.: Και επιπλέον λόγω αυτού οι συναυλίες παίζουν βασικό ρόλο στο εισόδημα των καλλιτεχνών, δεδομένου των αλλαγών στη δισκογραφία. Πιστεύεις πως θα υπάρξει διέξοδος και ίσως εν μέρη επιστροφή στις παλαιότερες εποχές της μουσικής βιομηχανίας;
Κ.Τ.: Αυτή είναι η κατάσταση σήμερα. Δε νομίζω πως θα υπάρξει επιστροφή όμως. Δεν ξέρω αν έχεις προσέξει αλλά στην Ελλάδα τα τελευταία δέκα χρόνια δεν έχουμε σοβαρή παραγωγή μουσικής. Ενώ οργιάζαμε το ’90 - έβγαιναν 12 με 14 χιλιάδες LP το χρόνο - ελληνικής παραγωγής. Αυτό δεν έχει σχέση με το τώρα, σήμερα θα βγούν 100 singles ψηφιακά και θα βγούνε δέκα δίσκοι. Βλέπεις, ένας άνθρωπος που γράφει αλλά δεν κάνει παραστάσεις, το γράψιμο δεν του το πληρώνει κανείς. Δεν μπορεί να ελπίζει πως μια μέρα θα πληρωθεί για τη δουλειά του. Ανεβαίνει το τραγούδι στο internet, γίνεται κοινό κτήμα και κανείς δεν πληρώνει να αγοράσει ένα δίσκο. Από πού να πάρει χρήματα αυτός ο άνθρωπος λοιπόν; Υπάρχει φυσικά και πολιτιστική επίπτωση γιατί καλλιτέχνες που μπορούν να γράψουν και να συνεισφέρουν έχουν τελικά αποκαρδιωθεί.
M.G.: Έπαιξες τα «Απέραντα Χωράφια» με ορχήστρα και στην καριέρα σου έχεις συνεργαστεί σχεδόν με ολόκληρη την ελληνική μουσική σκηνή. Σου έχει μείνει κάποιο καλλιτεχνικό απωθημένο, όπως π.χ. ένα δίσκο με διασκευές ή κάποιο άλλο project;
Κ.Τ.: Να σου πώ κάτι που θα ήθελα πάρα πολύ, θα θελα να υπήρχε ένας χώρος - καλά να 'μαστε να αντέχω και να μπορώ τον επόμενο χειμώνα - που μια ή δύο μέρες την βδομάδα - για να μη σου πω καλύτερα μία - να μπορώ να κάνω μια μουσική παράσταση αρτιότατη. Όταν λέω αρτιότατη, εννοώ να στήσεις μια μουσική παράσταση όπως πραγματικά ονειρεύεσαι, το κάθε τραγούδι της και τη κάθε στιγμή της. Με συνεργασίες και με unplugged στοιχεία. Οι θεατές που θα έρθουν εκεί να έχουν μπροστά τους μια μικρή μουσική λειτουργία.
Γιατί συνήθως παίρνεις το live που θα παίξεις στη Λάρισα και στη Θεσσαλονίκη, το πας στο Φάληρο και στο Παγκράτι και σε παίρνει μία μπάλα όπου ό,τι ετοίμασες αυτό είναι. Εμένα μου έχει λείψει η διαδικασία «Ετοιμάζω Ειδικά για». Έχει μια λειτουργία, είναι σαν το πρώτο σου ραντεβού: Βάζω τα καλά μου, έχω λουστεί, έχω πλυθεί, έχω ξυριστεί, βάζω ένα χαλαρό ωραίο ρούχο να νιώθω άνετα, παίρνω το καλύτερό μου όργανο και στήνομαι εκεί γιατί ό ήχος είναι εξαιρετικός. Είναι μια διαδικασία την οποία τη χρωστάμε στον κόσμο. Απλώς δεν έχουμε τον τρόπο πάντα να το κάνουμε. Άλλα πράγματα όπως συνεργασίες κλπ, πάνε και έρχονται.
M.G.: Μετά τη συνεργασία σου με τη Πέγκυ Ζήνα στο Baraonda, ετοιμάζετε συναυλίες με την μπάντα σου;
Κ.Τ.: Εκκρεμούν αρκετές παραστάσεις. Καταρχήν θέλουμε να ετοιμάσουμε τραγούδια από το «Αθώος» και να τα προσθέσουμε στο live, περίπου τρία-τέσσερα. Να αρχίσουν να μπαίνουν στο ρεπερτόριο.
M.G.: Και από τις συναυλίες που παρακολούθησες ως θεατής, ποια ήταν αυτή ή αυτές σε σημάδεψαν και σου έκαναν τη μεγαλύτερη εντύπωση από τα παιδικά σου χρόνια έως σήμερα; Ελληνικές ή ξένες.
Κ.Τ.: Έχω χάσει μερικές καλές και εδώ και έξω, αλλά μου έκανε μεγάλη εντύπωση το τρίο των Police που τους είδα στο Σπόρτινγκ, αρχές των '80s. Αρχαία Ελλάδα δηλαδή! Γιατί είχε μια αρτιότητα άνευ προηγουμένου για τρία άτομα. Και πάντα επειδή είχα την απορία πώς έπαιζε ο Hendrix με άλλους δύο και έβγαινε αυτό το αποτέλεσμα εκεί ήρθε μια επικύρωση, ότι «Ναι, γίνεται»! Και ξέρεις δεν απέχει πολύ. Όταν ένας άνθρωπος μπορεί με μια κιθάρα να σου τραγουδήσει ένα τραγούδι και να σε μαγέψει γιατί όχι τρείς;
Να σου πω επίσης πως πολλές φορές, πάνω από μία-δυο, με έχει μαγέψει η Χαρούλα Αλεξίου σε ζωντανή παράσταση με έναν τρόπο που δεν μπορώ να τον εξηγήσω, δεν μπορώ να τον περιγράψω. Αυτό που έκανε πάνω στη σκηνή είναι σαν να πέρναγε κατευθείαν μέσα μου πριν καν περάσει από τα αυτιά μου.
M.G.: Κώστα σε ευχαριστώ πάρα πολύ για το χρόνο σου!
Κ.Τ. Και εγώ σε ευχαριστώ!
Η δεύτερη φωτογραφία ανήκει στον Ξενοφώντα Καράμπαλη και το MixGrill.gr, οι υπόλοιπες ανήκουν στο Pinterest του Κώστα Τουρνά.