Μυτιλήνη, Νοέμβριος 1993, φυλάκιο του Ελληνικού Στρατού, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για τον καθένα. Ο χρόνος κυλά αργά, νωχελικά, με συνοδεία ξένης ροκ μουσικής. Το τέλος της μιας πλευράς της κασέτας δίνει την δυνατότητα σε συνάδελφο φαντάρο να εμφανίσει ταχυδακτυλουργικά από την τσέπη της στρατιωτικής φόρμας του κασέτα άγνωστου περιεχομένου, που την συνοδεύει και η προτροπή «Ρε σεις, να ακούσουμε και κάτι διαφορετικό!». Και όντως κάτι τελείως διαφορετικό γέμισε με ήχους το μουντό φυλάκιο…
Αθήνα, 32 χρόνια μετά. Υπάρχουν καλλιτέχνες που δεν περιορίζονται από γεωγραφικά σύνορα, γλώσσες ή μουσικά είδη. Ο Ομάρ Φαρούκ Τεκμπιλέκ (Omar Faruk Tekbilek) είναι ένας από αυτούς. Πολίτης του κόσμου και βαθιά ριζωμένος στις παραδόσεις της Ανατολής, ο Τεκμπιλέκ με όχημα το νέι, τον μπαγλαμά και την ψυχή του, μας ταξιδεύει με τον ήχο του μέσα σε χρόνους και πολιτισμούς και γεφυρώνει το παρελθόν με το παρόν, το άυλο, το πνευματικό με το ανθρώπινο. Η μουσική του δεν είναι απλώς ήχος, είναι προσευχή, είναι παλμός, είναι ενθύμηση. Κάθε ήχος, κάθε μελωδία μοιάζει με στροβιλισμό. Είναι η ψυχή που χορεύει γύρω από έναν άξονα βαθιάς εσωτερικότητας.
Βρέθηκα για λίγη ώρα με το δεξιοτέχνη μουσικό, ανάμεσα στις πρόβες που έκανε με τους μουσικούς του, στα πλαίσια της εμφάνισής του, τη Δευτέρα 19 Μαΐου στην Αθήνα, στο Θέατρο Παλλάς, για μια μοναδική συναυλία, έχοντας στο πλευρό του τη Νατάσσα Μποφίλιου. Μια κουβέντα για τη μουσική, τη σιωπή, τη σύνδεση με το θείο και την αέναη αναζήτηση του «μέσα». Ένας αληθινός δερβίσης της μουσικής μάς ανοίγει την ψυχή του.
MixGrill: Πρώτα-πρώτα, έχετε πολλά φιλιά και χαιρετίσματα από τη Φωτεινή Βελεσιώτου με την οποία έχετε συνεργαστεί στο παρελθόν.
Ομάρ Φαρούκ Τεκμπιλέκ: Ω, αλήθεια!; Την καλή μου, τη Φωτεινή, να της δώσεις την αγάπη μου. Περάσαμε υπέροχα μαζί στην συνεργασία μας την τελευταία φορά.
M.G.: Έχω παρατηρήσει ότι σας αγαπούν στην Ελλάδα οι μουσικόφιλοι. Έχετε μόνο θαυμαστές εδώ, και με όσους έχετε συνεργαστεί λένε τα καλύτερα.
Ο.Φ.T.: Σας ευχαριστώ πολύ και ευχαριστώ πραγματικά πολύ τον κόσμο για την εκτίμησή του.
M.G.: Θυμάστε το πρώτο ελληνικό άκουσμα που είχατε;
Ο.Φ.T.: Φυσικά. Ήταν το «Σινανάι» (Σήκω χόρεψε κουκλί μου).
M.G.: Μιλάτε προφανώς για την «ελληνική» εκδοχή.
Ο.Φ.Τ.: Ναι, ναι, αυτό. Ήμουν στην Ελλάδα, για την ακρίβεια στη Θεσσαλονίκη, για συναυλία, και ήμουν καλεσμένος σε κάποια ραδιοφωνική εκπομπή. Με έβαλαν και άκουσα τρεις διαφορετικές εκδοχές από αυτό το τραγούδι: μία από Ελλάδα, μία από Αρμενία, και μία από Τουρκία. Και με ρωτάνε τι εθνικότητας είναι τελικά αυτό το τραγούδι; Παιδιά, είναι από την ίδια ευρύτερη γεωγραφική περιοχή! «Χα χα», γελάσανε, «Μιλάς σαν διπλωμάτης» μου είπαν. Μα αυτή η μουσική προέρχεται από κοινούς τόπους και μεταφέρεται από απλούς ανθρώπους και τους αγγίζει το ίδιο. Έχουν άλλη γλώσσα και άλλα λόγια άλλα η μελωδία είναι κοινή.
M.G.: Και από το «Σινανάι» φτάσαμε έως το Μίκη Θεοδωράκη;
Ο.Φ.Τ.: Αγαπώ την Ελλάδα και τη μουσική της. Η πρώτη διεθνής μου εμφάνιση, από την Αμερική που έμενα, έγινε στην Ελλάδα το 1995. Αρκετά χρόνια μετά είχα βρεθεί στη Αθήνα ξανά, για να συμμετέχω με το σχήμα μου σε κάποιες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ήδη είχαμε στο μουσικό μας πρόγραμμα μερικά τραγούδια του Θεοδωράκη. Τότε τον επισκέφτηκα σπίτι του. Ανάρρωνε, μάλιστα, από μια περιπέτεια υγείας που είχε αλλά με δέχτηκε με μεγάλη χαρά. Και κουβεντιάσαμε, και γελάσαμε, και φυσικά του έπαιξα τα τραγούδια του και του άρεσαν πολύ. Τι υπέροχα που περάσαμε (παύση συγκίνησης)... Τον θαύμαζα τόσο πολύ το Μίκη, ο Θεός να αναπαύσει την ψυχή του.
M.G.: Μπορεί η μουσική να αλλάξει τον κόσμο; Με όλα αυτά που συμβαίνουν, πώς βλέπετε το ρόλο της μουσικής στην προώθηση της ειρήνης και της κατανόησης μεταξύ των λαών;
Ο.Φ.Τ.: Φυσικά. Όταν παίζει κάποιος μουσική, οι «μάσκες» πέφτουν, τα γεωγραφικά σύνορα εξαφανίζονται και μένουμε ψυχή με ψυχή. Πάντα το λέω αυτό με αφορμή και τα τραγούδια των Σούφι. Ένα τραγούδι λέει ότι υπάρχει ένας μόνο Θεός. Και αν το σκεφτεί κανείς αυτό, βρίσκει ειρήνη μέσα του. Ας αναφέρω τα διαφορετικά ονόματα που έχουμε δώσει στο Θεό, π.χ. Μωάμεθ, Ιησούς κ.ά, μιλάω με γεωγραφικούς όρους. Ωστόσο, μέσα μας πάντα έχουμε έναν Θεό. Και όταν παίζουμε μουσική, ερχόμαστε σε επαφή με αυτόν το Θεό. Αυτός είναι ο πιο σύντομος δρόμος για να βρούμε το Θεό.
M.G.: Πώς σας έχει επηρεάσει πνευματικά η διαδικασία σύνθεσης μουσικής;
Ο.Φ.Τ.: Είμαι πνευματικό ον από την ώρα που γεννήθηκα. Με προόριζαν να γίνω ιερέας. Ωστόσο, τα παράτησα, αλλά ποτέ δεν παράτησα τη μελέτη. Λόγω της κατάστασης της οικογένειάς μου, πάντα κατέφευγα στη μουσική γιατί εκεί έβρισκα μια πνευματικότητα. Για κάποια χρόνια δεν ήξερα τι να κάνω με τη ζωή μου, ήμουν χαμένος. Για κάποιο διάστημα, δεν επιτρεπόταν η μουσική για θρησκευτικούς λόγους. Ωστόσο, δεν παράτησα ποτέ τη μουσική, γιατί μέσα από τη μουσική, βρήκα την πνευματικότητα των Σούφι. Όταν, λοιπόν, συνειδητοποιήσω τι θέλω να πω με τη μουσική, τότε έρχονται και οι λέξεις, εκεί στην ευτυχία του παρόντος, της στιγμής, βγαίνουν μέσα από την καρδιά μου και μπλέκονται με τη μουσική και γίνονται ένα. Δεν μπορώ να γράψω μόνο μελωδία, χρειάζεται να ξέρω τι θέλω να πω.
M.G.: Πώς βλέπετε την εξέλιξη της παραδοσιακής μουσικής στην ψηφιακή εποχή;
Ο.Φ.Τ.: Κοιτάξτε, την βλέπω λίγο σαν δηλητήριο. μέσα από την τουρκική παράδοση, γνωρίζω ότι οι Τούρκοι ιστορικά χρησιμοποιούσαν το δηλητήριο για να αποκτήσουν ανοσία. Οπότε, και η ψηφιακή τεχνολογία είναι σαν δηλητήριο. Αν το προσθέσεις λίγο-λίγο, σε βοηθάει, αν βάλεις πάρα πολύ, τότε δεν είσαι καλά. Δυστυχώς, δεν αντιλαμβάνονται όλοι οι άνθρωποι αυτή την ισορροπία που πρέπει να κρατάμε, που κάνει τη ζωή πολύ πιο εύκολη. Η τεχνολογία από μόνη της είναι απλά ένα μηχάνημα. Δεν μπορείς απλά να πατάς ένα κουμπί και να κάνεις πράγματα. Οι άνθρωποι δεν το καταλαβαίνουν αυτό. Πρέπει να κρατάμε μια ισορροπία.
M.G.: Πώς διατηρείτε την αυθεντικότητα της μουσικής σας όταν πειραματίζεστε με νέα πράγματα;
Ο.Φ.Τ.: Κι αυτό είναι επίσης σαν το δηλητήριο, πρέπει να γίνεται σιγά-σιγά. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου μόνο παραδοσιακό καλλιτέχνη. Χρειάζεται αρμονία, ισορροπία και απλότητα. “Less is more” (το λίγο είναι αρκετό), αυτό είναι μια γενική αλήθεια, που ισχύει για όλα τα πράγματα.
M.G.: Πολλές φορές η σιωπή είναι χρυσός. Στη μουσική σας ισχύει αυτό;
Ο.Φ.Τ.: Η σιωπή είναι πολύ σημαντική. Ένας φίλος μου, μουσικός της τζαζ, λέει ότι σημασία στη μουσική δεν έχουν οι νότες, αλλά οι σιωπές ανάμεσά τους. Πάντα. Ακόμα και στη ζωή, η σιωπή είναι σημαντική. Να σκέφτεσαι πριν κάνεις πράγματα, να μένεις σιωπηλός πριν δράσεις.
M.G.: Ποιο είναι το πιο σημαντικό μάθημα που πήρατε από το μουσικό σας ταξίδι;
Ο.Φ.Τ.: Το πιο σημαντικό μάθημα από τη μουσική μου πορεία μέχρι τώρα είναι ο ρόλος του σώματος. Ήμουν τυχερός που είχα έναν δάσκαλο μουσικής που μου έμαθε ντραμς. Έμαθα να παίζω όλα τα μουσικά όργανα. Παλιά στις συναυλίες το έκανα, τώρα πια δεν το κάνω. Αυτός μου έμαθε τα βασικά. Το πιο βασικό είναι να ακούς το σώμα σου. Στην ουσία παίζουμε με το σώμα μας. Μαθαίνουμε με το σώμα μας. Αυτό είναι το πιο σημαντικό μάθημα. Έτσι γράφουμε μουσική. Το σώμα μας είναι σαν ένα μουσικό όργανο.
M.G.: Χμμ. Αυτό ακριβώς που μου λέτε μου το έχει αναφέρει και κάποιος άλλος σε κουβέντα μας. Υπάρχει ένας πολύ σημαντικός μουσικός από την Κρήτη, ο Δημήτρης Αποστολάκης, λυράρης και τραγουδιστής στους Χαΐνηδες.
Ο.Φ.Τ.: Όλοι οι καλοί μουσικοί χρησιμοποιούν το σώμα τους και είναι σε επαφή με αυτό. Το φροντίζουμε, η μουσική είναι η επέκταση του κορμιού μας.
M.G.: Ποιο είναι το μεγαλύτερο λάθος που έχετε κάνει στη ζωή ή στην καριέρα σας;
Ο.Φ.Τ.: Δεν έχω πει ποτέ «Μακάρι να είχα κάνει αυτό ή το άλλο». Δεν επιθυμώ τίποτα. Ζω σαν νεκρός, είμαι ζωντανός νεκρός. Ένας γιόγκι λέει ότι το νόημα της ζωής είναι να μην έχουμε επιθυμίες. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει να είμαστε νεκροί, αλλά να μην επιθυμούμε πράγματα, γιατί αυτό δεν έχει τέλος. Οπότε, δεν πρέπει να έχουμε επιθυμίες, ούτε παράπονα στη ζωή. Πρέπει να είμαστε σε μια κατάσταση ειρήνης με το παρόν. Κάθε μέρα πεθαίνουμε, και την επόμενη μέρα είμαστε πάλι καινούριοι, νέοι άνθρωποι, φρέσκοι. Πρέπει να ανοίγουμε την καρδιά μας και να ζούμε το παρόν.
M.G.: Υπάρχει κάποια ερώτηση που θα ήθελες να απαντήσεις και δεν σου την έχουν κάνει ακόμα;
Ο.Φ.Τ.: Δεν νομίζω. Πάντα μου κάνουν δύσκολες, ωραίες ερωτήσεις, όπως αυτές που μου κάνεις εσύ τώρα. Πάντα μιλάμε για τη μουσική, το Θεό, τη σημασία της στιγμής. Δεν υπάρχουν άλλες ερωτήσεις. Οι απαντήσεις είναι πάντα μέσα στις ερωτήσεις.
M.G.: Είστε ευτυχισμένος με τη ζωή σας ή με τη μουσική σας καριέρα μέχρι τώρα;
Ο.Φ.Τ.: Δεν έχω επιθυμίες, δεν επιθυμώ κάτι άλλο.
M.G.: Ξέρετε, κάτι αντίστοιχο λέει ο Καζαντζάκης. Το γράφει και στον τάφο του, πώς όταν δεν φοβάσαι τίποτα και δεν ελπίζεις τίποτα, είσαι ελεύθερος.
Ο.Φ.Τ.: Αλήθεια; Αυτό είναι απίστευτο! Για παράδειγμα, στο αεροδρόμιο, στην Τουρκία, καθώς ερχόμουν, ξέχασαν τη βαλίτσα μου. Υπήρξε μια αναστάτωση, όλοι έτρεχαν αγχωμένοι και έψαχναν να δουν τι είχε γίνει. Κανείς δεν μπόρεσε να κάνει κάτι για πολλή ώρα. Στο τέλος, αποφάσισα να ηρεμήσω και το πήρα απόφαση ότι θα φτάσω στην Αθήνα χωρίς τη βαλίτσα μου. Έλεγα «Τι να πω; Ας δούμε πώς θα πάει αυτό, να φτάσω στην Ελλάδα χωρίς βαλίτσα». Αφού ηρέμησα, λίγο αργότερα βρέθηκε και η βαλίτσα. Παραδόθηκα στη στιγμή, στο παρόν και άφησα τα πράγματα να μου δείξουν τον δρόμο. Έτσι έμαθα να μη θυμώνω και να ζω τη ζωή και την κάθε στιγμή.
M.G.: Είναι σημαντικό να ζούμε τη στιγμή και να μοιραζόμαστε τις γνώσεις μας.
Ο.Φ.Τ. Πρέπει να νοιαζόμαστε για τους άλλους και να μοιραζόμαστε μαζί τους πράγματα.
M.G.: Σας ευχαριστώ πολύ για το χρόνο σας. Αισθάνομαι ήδη σοφότερος με την κουβέντα μας.
Η χαρά ήταν δική μου. Να είσαι πάντα καλά, φίλε μου.
Έχουν προγραμματιστεί μέχρι στιγμής:
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Θέατρο Παλλάς, Βουκουρεστίου 5 Αθήνα
Συντελεστές
Omar Faruk Tekbilek & His Ensemble
Συμμετέχει η Νατάσσα Μποφίλιου «In a tribute to Mikis Theodorakis»
Omar Faruk Tekbilek (Ney, Vocals, Baglama, Zurna)
Yannis Dimitriadis (Piano/Keyboards)
Federico Ferrandina (Guitar/Arranger)
Bahadir Sener (Kanun)
Chris Wabich (Drums/Percussion)
Murat Tekbilek (Percussion)
Double Bass- TBC
Με τη συνοδεία του κουαρτέτου εγχόρδων QUADRIVIUM QUARTET
Alexandra Nousia – Violin
Eleni Papadopoulou – Violin
Christina Kaminari – Viola
Lydia Panagiotarea – Cello
Παραγωγή: Art Info & InterShow