Κυκλοφόρησε χθες ένα πολύ ενδιαφέρον εγχείρημα στον χώρο του ελληνικού κόμικ. Τα «Μουσικά Καρέ» (τεύχος πρώτο) περιλαμβάνουν εννιά εικονογραφημένα τραγούδια και μία συνέντευξη με τον Νίκο Πορτοκάλογλου. Είναι ένα φιλόδοξο εγχείρημα, ο συγκερασμός των τραγουδιών με τα κόμικ και η στόχευσή του στο ελληνικό κοινό. Όμως, δεν αποτελεί έκπληξη. Τουλάχιστον όχι για όσες και όσους έχουν αντιληφθεί το πλήθος κοινού και δημιουργών που ασχολείται με τα κόμικ στη γειτονιά μας. Ακόμα και να μην έχετε επισκεφθεί κάποια από τα προηγούμενα Comic Con / Athens Con ώστε να δείτε τον κόσμο και τις ιδέες, όλο και κάτι θα έχει πάρει το αυτί ή το μάτι σας και αυτό είναι ένα σημάδι από μόνο του. Αν όχι, έρχεται και αυτή η έκδοση για να προστεθεί στο έργο των Ελλήνων εικονογράφων που δραστηριοποιούνται ήδη ποικιλοτρόπως εδώ και αρκετό καιρό, εντός και εκτός συνόρων.
Το εξώφυλλο της έκδοσης σχεδίασε ο Νίκος Κούτσης, μια σημαντική φιγούρα στα εγχώρια δρώμενα, με σημαντική παρουσία και σε διεθνή κόμικ. Μαζί του, εννιά κομίστες - μόλις δύο εξ αυτών γυναίκες - επιλέγουν και εικονογραφούν τα αγαπημένα τους τραγούδια. Τόσο η ψηφιακή όσο και η έντυπη μορφή που λάβαμε προλογίζονται από τον ραδιοφωνικό παραγωγό Θοδωρή Μανίκα και ξεκινούν με μια συνέντευξη του Νίκου Πορτοκάλογλου. Η συνέντευξη είναι καλοστημένη και παρουσιάζει επιπλέον ενδιαφέρον λόγω του χώρου που αφιερώνεται σε ερωτήσεις προς τον μουσικό σχετικά με τα κόμικ. Αντίστοιχες, κατά κάποιο τρόπο θεματικές, συνεντεύξεις σε επόμενα Μουσικά Καρέ είναι θεμιτές. Θα μπορούσε, βέβαια, ο μουσικός που καλείται για συνέντευξη να είναι κάποιος ή κάποια που βλέπει το τραγούδι του εικονογραφημένο, κάτι που δε συμβαίνει εδώ μιας και δεν επιλέχθηκε κάποιο τραγούδι του Πορτοκάλογλου.
Το παραπάνω είναι ένα μικρό δείγμα έλλειψης συνοχής της έκδοσης που γίνεται ακόμα πιο φανερό στη συνέχεια. Το δελτίο τύπου αναφέρει: «Οι Οasis συναντούν τη Ρόζα Εσκενάζυ και οι Jet τα Υπόγεια Ρεύματα. Μουσικά παντρέματα που αποδεικνύουν πως η μουσική δεν έχει σύνορα». Ναι, συμφωνώ ότι «η μουσική δεν έχει σύνορα» (ή έστω ότι δεν πρέπει να έχει), αλλά μια έκδοση πρέπει να έχει μία στόχευση. Αδυνατώ να καταλάβω πώς μπορούν να συνυπάρχουν οι Οasis και η Ρόζα Εσκενάζυ στην ίδια έκδοση. Η συνύπαρξή τους δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από το (κλισέ) «η μουσική δεν έχει σύνορα». Επιπλέον, στα Μουσικά Καρέ δεν υπάρχει καμία αίσθηση ενότητας σε επίπεδο στυλ και ύφος σκίτσου (από τα χρώματα μέχρι τις τεχνοτροπίες).
Στο τέλος της έκδοσης οι κομίστες (αυτο)παρουσιάζονται και αναφέρουν γιατί επέλεξαν αυτά τα τραγούδια. Ωστόσο, το «αγαπημένα τραγούδια του ελληνικού αλλά και του διεθνούς ρεπερτορίου», όπως αναφέρει το δελτίο τύπου, δεν υποδεικνύει ούτε αποδεικνύει ότι είναι τα «αγαπημένα» των σκιτσογράφων. Όταν αφήνεται απόλυτη ελευθερία επιλογής, τα διαφορετικά κριτήρια και αισθητήρια καθενός μπορούν να οδηγήσουν σε ένα συνολικό αποτέλεσμα που δεν βγάζει καμία αίσθηση ενότητας και ολότητας. Σκέφτομαι πόσο διαφορετική θα ήταν η αίσθηση αν δεν επρόκειτο για έναν «τόμο», αλλά για μια σειρά, π.χ. τεύχος 1 - ελληνικά τραγούδια ή έντεχνα τραγούδια ή Υπόγεια Ρεύματα, τεύχος 2 - διεθνές ρεπερτόριο ή brit pop ή Oasis, με δεκάδες ιδέες για συνέχεια.
Πέρα από τα περί συνοχής όπως αναφέρονται προηγούμενως, οι εκδόσεις Μικρός Ήρως έχουν κάνει πολύ καλή δουλειά στην έντυπη έκδοση. Η ποιότητα του χαρτιού και των χρωμάτων βοηθάνε στο να ενισχυθεί ο χαρακτήρας του κόμικ και να μπορούν τα Μουσικά Καρέ να συμπεριληφθούν άνετα σε μια βιβλιοθήκη, είτε πλάι σε βιβλία μουσικής είτε - πιο πιθανό, λόγω μεγέθους Α4 - πλάι σε κόμικ όπως το Λούκυ Λουκ. Με το περιεχόμενο, όμως, τι γίνεται;
Τα κόμικ-τραγούδια ένα προς ένα
Το σχετικό δελτίο τύπου αναφέρει: «Αν υποθέσουμε πως η μουσική παντρεύει τη μελωδία με τον στίχο, η Ένατη Τέχνη έρχεται για να προσθέσει την εικονογράφηση και να απογειώσει αισθητικά το αποτέλεσμα». Η ιδέα είναι όντως εξαιρετική. Αλλά το γεγονός ότι η εικονογράφηση μπορεί «να απογειώσει αισθητικά το αποτέλεσμα» δεν σημαίνει ότι το κάνει κιόλας. Σε αυτή την έκδοση το ένιωσα σε ορισμένες περιπτώσεις. Αναλυτικά σχόλια για κάθε κόμικ-τραγούδι και μια YouTube playlist που φτιάξαμε για να συνοδέψει την ανάγνωση, παρακάτω:
Ο Μαύρος Γάτος
μουσική, ερμηνεία: Βασίλης Παπακωνσταντίνου
στίχοι: Θανάσης Παπακωνσταντίνου
σενάριο και σχέδιο: Θανάσης Καραμπάλιος
Αυτό μάλιστα. Το νούμερο ένα ελληνικό τραγούδι που «χρήζει» εικονογράφησης. Ή μάλλον το νούμερο ένα ελληνικό τραγούδι που ο ακροατής εικονογραφεί στο μυαλό του κατά τη διάρκεια της ακρόασης. Ταυτόχρονα, αυτό σημαίνει ότι ο κομίστας είχε έτοιμη την ιστορία. Ωστόσο, όποιο σχέδιο και να έφτιαχνε ενδέχεται να ξένιζε τον αναγνώστη, καθώς διαφέρει από την εικονογράφηση που έχει/είχε κάνει στο μυαλό του. Η δικιά μου εικονογράφηση ήταν πιο φωτεινή και «παιχνιδιάρα» (όπως η ερμηνεία του Βασίλη, που πιστεύω ότι χάνεται στο συγκεκριμένο σχέδιο), καθώς, για παράδειγμα, δεν είχε τόσο αυστηρές φάτσες όπως στη σελίδα 10. Ωστόσο, αποτελεί την καλύτερη εισαγωγή στον τόμο, ακριβώς χάρη στις προεκτάσεις και την ευθύτητα του τραγουδιού.
Βαθμός: 7/10
Don't Stop Me Now
μουσική & στίχοι: Freddie Mercury
ερμηνεία: Queen
σενάριο και σχέδιο: Αρινέλα Κοτσίκο
Το τραγούδι είναι δυναμίτης. Πώς μπορεί να δώσει τόσο υποτονικά σκίτσα; Με μια δόση υπερβολή, φαίνεται σαν να «πετάχτηκαν» οι στίχοι πάνω σε ορισμένες σελίδες. Η μόνη εξήγηση που μπορώ να δώσω είναι ότι αδυνατώ να μπω στη γυναικεία ψυχολογία που (ίσως) αποτυπώνεται στα σχέδια. Όσο για την ιστορία του κόμικ, κρίνεται από επαναλαμβανόμενη ως ρηχή, ώστε δύσκολα επιδέχεται οποιουδήποτε επιπλέον σχολίου.
Βαθμός: 2/10
Η Δημοσθένους Λέξις
μουσική, στίχοι, ερμηνεία: Διονύσης Σαββόπουλος
σενάριο και σχέδιο: Περικλής Κουλιφέτης
Δεν είχα σκεφτεί ποτέ αυτό το τραγούδι με αυτό τον τρόπο, γεγονός που μάλλον από μόνο του καθιστά επιτυχημένη τη μεταφορά. Η σελίδα 27 θυμίζει έντονα γουέστερν και του πάει πολύ, ενώ στη συνέχεια προσομοιαζει αρχαία τραγωδία και κλείνει με έναν επικό χαρακτήρα. Πολύ ταιριαστή αναπαράσταση με πολύ ταιριαστή και ισορροπημένη χρήση διαφορετικών χρωμάτων σε διαφορετικές σελίδες για να τονίσουν διαφορετικά χαρακτηριστικά των στίχων (από τον εγκλεισμό στη μοναξιά, στην ενδοσκόπηση, μέχρι και την στωικότητα και την αυτοθυσία).
Βαθμός: 9/10
I Am The Fire
μουσικοί, στίχοι: Elizabeth Hale, Scott Cristopher Stevens, Joseph Hottinger
ερμηνεία: Halestorm
σενάριο και σχέδιο: Νικόλαος Κούρτης
Δεν γνώριζα το συγκεκριμένο τραγούδι. Ακούγοντάς το βλέποντας τα σκίτσα, νομίζω ότι νιώθω τον δυναμισμό του. Παρότι δεν αποτυπώνεται κάποια αιτιότητα στο κορίτσι που πιάνει φωτιά, οι στίχοι απλώνονται όμορφα για να φτάσουν στην τελική κορύφωση. Δεν χάνω και το μυαλό μου (αυτό το σκίτσο στη σελίδα 37 κάπου το έχω ξαναδεί), αλλά διατηρεί το ενδιαφέρον του.
Βαθμός: 5/10
Are You Gonna Be My Girl
μουσικοί, στίχοι: Nic Cester, Cameron Muncey
ερμηνεία: Jet
σενάριο και σχέδιο: Σταύρος Κουτσιούκης
Να κάτι πρωτότυπο! Εδώ το τραγούδι γίνεται το φόντο για να ξεδιπλωθεί μια ιστορία. Ταυτίζομαι σχεδόν απόλυτα, καθώς έχω κι εγώ μια αντίστοιχη ιστορία με το συγκεκριμένο τραγούδι (αν και είχε ευτυχέστερη κατάληξη). Ωραίο, κεφάτο σκίτσο. Θα μπορούσε να έχει λίγο περισσότερη κίνηση και ένταση στη μέση της ιστορίας (σελίδες 40-41). Αυτός ο προσωπικός τόνος μού έλειψε από τις υπόλοιπες εικονογραφήσεις.
Βαθμός: 8/10
Τράβα Βρε Μάγκα Και Αλάνι
μουσικοί, στίχοι: Κώστας Σκαρβέλης
ερμηνεία: Ρόζα Εσκενάζυ
σενάριο και σχέδιο: Αγγελική Σαλαμαλίκη
Υπέροχο! Μια μίνι ιστορία νουάρ στον Πειραιά των αρχών του προηγούμενου αιώνα. Δεν έχω να γκρινιάξω για τίποτα (εκτός ίσως από τα χαρακτηριστικά του «μάγκα»). Εξαιρετική παλέτα του γκρι με τις πινελιές του κόκκινου (του καρμινίου). Συναίσθημα, πάθος, έγκλημα. Εκρηκτικός συνδυασμός. Αγαπημένο καρέ το μαντήλι με το μονόγραμμα «Ρο.Ες.» μέσα στη γούρνα με τα νερά (σελίδα 45).
Βαθμός: 10/10
Σαν Έρημα Καράβια
μουσική, στίχοι, ερμηνεία: Υπόγεια Ρεύματα
σενάριο και σχέδιο: Κωνσταντίνος Σκλαβενίτης
Αφαιρετικό τραγούδι, αφαιρετική εικονογράφηση. Ένα ταξίδι σε εικόνες και μέρη χωρίς προφανείς συσχετισμούς που αφήνονται στους συνειρμούς του αναγνώστη. Κεφάλια χωρίς πρόσωπα, καρέ κομμένα σε διαφορετικά μεγέθη, σε σχήματα με αυστηρές ακμές. Ωραία στιγμή. Σαν να κάνεις κολάζ σε έναν καμβά χρησιμοποιώντας σκίτσα ζωγραφισμένα σε χαρτάκια. Σαν να κάνεις τραγούδι με στιχάκια από ημερολόγιο τοίχου.
Βαθμός: 7/10
Wonderwall
μουσική, στίχοι: Noel Gallagher
ερμηνεία: Oasis
σενάριο και σχέδιο: Νικόλας Στεφαδούρος
Ταιριαστό ύφος, χρώμα και κούρεμα του ήρωα! Οι πρώτες σελίδες κυλούν αναμενόμενα, αλλά γίνεται μια ανατροπή (ή και δύο) και όλα αποκτούν νέο νόημα. Θα ήθελα να υπάρχει μια διακριτική υπόνοια του τελειώματος σε κάποιο προηγούμενο καρέ, ώστε να υπάρχει και μια απτή σύνδεση (τώρα υπάρχει ένα μεταφυσικό στοιχείο, όχι πως είναι «κακό»). Μια λεπτομέρεια για τους λάτρεις των «ήχων των κόμικ» είναι πως τα «σκριτς σκρατς» της γάτας (σελίδα 59) είναι στα ελληνικά, ενώ θα μπορούσαν να είναι στα αγγλικά, όπως είναι το τραγούδι. Η ιστορία κρατάει αρκετά, ενώ θα μπορούσε να επικοινωνήσει τα ίδια πράγματα σε έξι σελίδες (αντί για οκτώ).
Βαθμός: 6/10
Camouflage
μουσική, στίχοι, ερμηνεία: Stan Ridgway
σενάριο και σχέδιο: Κώστας Φραγκιαδάκης
Η μεγαλύτερη σε έκταση ιστορία (σελίδες 64-79) είναι και αυτή που ξεφεύγει υφολογικά από το ύφος του τόμου, καθώς δεν χρησιμοποιεί απευθείας τους στίχους, παρά τους διηγείται μέσω της υπόθεσης. Εξαιρετική ιδέα και υλοποίηση, που έχει ιδιαίτερη σημασία για ξενόγλωσσα τραγούδια στα οποία συχνά μπορεί να μην προσέχουμε τους στίχους (π.χ. στον Μαύρο Γάτο δεν γίνεται να μην προσέξει κανείς τους στίχους). Η ιστορία κυλάει πολύ ομαλά. Παρότι δεν ξεφεύγει από όσα διηγούνται οι στίχοι, καταφέρνει να βάλει ακόμα και μια ιδιαίτερη πρωτότυπη πινελιά στο τέλος. Ωστόσο, δεν ταιριάζει με τις υπόλοιπες ιστορίες. Θεωρώ ότι θα έπρεπε όλες οι ιστορίες να έχουν παρόμοια έκταση, ενώ αυτή είναι διαφοροποιείται ξεκάθαρα. Σωστά τοποθετήκε στο τέλος της έκδοσης. Από την άλλη, είναι μάλλον η μοναδική ιστορία που στέκεται και ανεξάρτητα από το τραγούδι (θα μπορούσα να την πετύχω σε κάποιο τεύχος του «Μπλε Κομήτη», αν και όποτε ξανακυκλοφορήσει, ή στο παλαιότερο 9, ένθετο της Ελευθεροτυπίας).
Βαθμός: 8/10
Περιμένουμε και τα επόμενα Μουσικά Καρέ, για να παρουσιάσουν τραγούδια που δεν ξέρουμε ή που έχουμε ξεχάσει, να αναδείξουν πτυχές τους που δεν σκεφτήκαμε και να παρουσιάσουν οργανωμένα τη σημαντική και όμορφη δουλειά που κάνουν Έλληνες εικονογράφοι, η οποία δυστυχώς συχνά περνάει απαρατήρητη. Σαν άλλοτε, «κυκλοφορεί στα περίπτερα» και, φυσικά, στο διαδίκτυο.