Καθημερινούς επισκέπτες είχαμε τις τελευταίες εβδομάδες στο Δημοτικό Ωδείο Πειραιά. Πολλά κορίτσια, ένας σκηνοθέτης, επιτελείο και δυο πρωταγωνιστές, τόσο δημοφιλείς, που θα ήταν δύσκολο να μην δώσουμε σημασία. Η Πέμυ Ζούνη και ο Αντώνης Καφετζόπουλος. Ο δεύτερος ήταν η αφορμή για να μάθουμε και τις υπόλοιπες λεπτομέρειες.
ΑΝΘΗ: Εδώ και κάμποσες μέρες σας πετυχαίνουμε στο Δημοτικό Ωδείο Πειραιά, πότε λιγότερους, πότε περισσότερους, γνωστούς και μη ηθοποιούς, να κάνετε, τι ακριβώς; Πείτε μας περί τίνος πρόκειται και αλήθεια, πως και από δω;
A.Κ.: Πως από δω... Πάντα ψάχνουμε να βρούμε χώρους για τις πρόβες, γιατί τα θέατρα είναι δύσχρηστα, ακριβά κτλ. Απ'ότι ξέρω, εδώ φιλοξενούμαστε. Κάνουμε πρόβες για την "Ελένη" του Ευριπίδη, που είναι μια αρχαία τραγωδία, κάπως "κουνημένη" θα έλεγα. Δεν είναι ακριβώς τραγωδία, δεν είναι ακριβώς κωμωδία. Αν όλοι αυτοί οι συγγραφείς εκείνης της κλασικής εποχής είχαν ακόμη 50-100 χρόνια περιθώριο, μπορεί να προλάβαιναν να γράψουν και πιο σύγχρονα πράγματα, που θα έμοιαζαν πολύ περισσότερο με το σύγχρονο θέατρο. Έχει τέτοια στοιχεία.
ΑΝΘΗ: Έχουμε μάθει πως πρόκειται για συνεργασία των ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Αγρινίου και Καλαμάτας. Πως προέκυψε αυτή η συνεργασία και πως έγινε η επιλογή της "Ελένης";
Α.Κ.: Μην έχοντας ανακατευτεί πολύ στα διαδικαστικά, δε γνωρίζω πολλά. Σε μένα έγινε η πρόταση για τον βασικό αντρικό ρόλο, που είναι ο Μενέλαος. Φαντάζομαι πως ο λόγος που συνεργάζονται τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. και που είναι κάτι συνηθισμένο πια, είναι διότι λεφτά δεν υπάρχουν και ως εκ τούτου προσπαθούν να κάνουν συμπαραγωγές. Έτσι κι αλλιώς τα χρήματα ήταν τόσο λίγα, που ούτε για συμπαραγωγή θα μιλούσαμε, αν το Φεστιβάλ Αθηνών δεν αγόραζε την παράσταση. Η ιδέα της "Ελένης" τώρα, προφανώς προέκυψε από την συνεργασία του διευθυντή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καλαμάτας, Νίκου Ξανθούλη, που έχει γράψει και την μουσική, όχι για την συγκεκριμένη παράσταση, αλλά το έχει ξαναδουλέψει το έργο, μαζί με τον σκηνοθέτη και διευθυντή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Αγρινίου, Βασίλη Νικολαΐδη.
ΑΝΘΗ: Σκηνοθέτης, συμπρωταγωνιστές, συντελεστές. Είναι ομάδα που έχει ξανασυνεργαστεί στο παρελθόν; Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας για το συγκεκριμένο εγχείρημα;A.K.: Για τους περισσότερους από εμάς είναι η πρώτη φορά που βρισκόμαστε και συνεργαζόμαστε. Ακόμη και με την Πέμυ Ζούνη, η οποία υποδύεται την Ελένη, που είμαστε χρόνια στη δουλειά και γνωριζόμαστε, είναι η πρώτη φορά που παίζουμε μαζί. Με τον σκηνοθέτη Βασίλη Νικολαΐδη, επίσης είναι η πρώτη φορά που συνεργαζόμαστε.
ΑΝΘΗ: Από σκηνοθετικής πλευράς, τι είδους "Ελένη" πρόκειται να παρακολουθήσουμε; Ποια θα είναι η προσέγγιση;
A.K.: Επειδή όπως είπα στην αρχή, ενώ πρόκειται για δράμα, δεν είναι καθαρό δράμα. Είναι όμως μια δραματική ιστορία. Δεν είναι ο γνωστός μύθος της Ελένης από την Ιλιάδα, αλλά ένας άλλος μύθος. Δεν είναι ούτε του Ευριπίδη προφανώς, θα πρέπει να υπήρχε στη μυθολογία και λέει πως την Ελένη την αρπάζει ο Ερμής, α λα Ιφιγένεια, πριν την πάρει ο Πάρις για να την πάει στην Τροία. Οι θεοί αντικαθιστούν την αληθινή με ένα είδωλό της από αιθέρα και έτσι όλος αυτός ο σκοτωμός γίνεται άνευ ουσιαστικού λόγου, γιατί η αληθινή Ελένη βρίσκεται στο μεταξύ στην Αίγυπτο. Μετά από χρόνια όταν τελειώνει το μακελειό, ο Μενέλαος ναυαγεί στην Αίγυπτο, συναντά την Ελένη και τότε αρχίζουν να σκέφτονται πως θα την κοπανήσουν από εκεί, γιατί ο βασιλιάς της Αιγύπτου έχει πάθει αυτό που παθαίνουν όλοι με την ωραία Ελένη, την θέλει δικιά του! Και βέβαια έχουμε happy end και όχι την κλασική κάθαρση και τιμωρία αυτών που έχουν αδικήσει. Εδώ φαίνεται να μην έχει αδικήσει κανείς κανέναν. Και έχει το έργο αυτό και σκηνές , που ξεπερνάνε τα όρια δράματος και κωμωδίας και γίνονται αληθινή κωμωδία.
ΑΝΘΗ: Η "Ελένη" δεν είναι ένα όνομα απλό, ούτε ένας απλός χαρακτήρας. Κουβαλάει έννοιες, εικόνες και έχει εμπνεύσει γενιές και γενιές καλλιτεχνών. Έχει προσπαθήσει μέσα στους αιώνες να μεταβιβάσει το "μήνυμα". Το έχει καταφέρει πιστεύετε; Μαθαίνουν οι άνθρωποι από τα λάθη τους, ή μήπως είμαστε στ' αλήθεια τόσο πολεμοχαρές γένος;
A.K.: Κοίτα, εγώ είμαι σταθερά απαισιόδοξος! Θεωρώ όμως πως η βία είναι κάτι που μειώνεται αιώνα τον αιώνα και από χιλιετία σε χιλιετία. Πόλεμοι που γίνονταν παλιότερα και θεωρούνταν κάτι φυσιολογικό, δε γίνονται πια, είναι ταμπού. Δε θα πάω σε πιο πρόσφατα γεγονότα όπως είναι οι γενοκτονίες, γιατί γενοκτονίες γίνονται ακόμη, αλλά τουλάχιστον είναι πολύ δύσκολο να τις δικαιολογήσει πια κανείς. Παλιά ήταν αυτονόητο ότι μπορεί κάποιος να εξοντώνει. Η Ελλάδα και η Τουρκία σαν κράτη έχουν αναμειχθεί σε κάτι πρωτοφανές, στην ανταλλαγή των πληθυσμών. Έκαναν μια αμοιβαία αποδεκτή εθνική εκκαθάριση. Δεν ήταν ανήθικο τότε. Και πιο παλιά οι κοινωνίες έλεγχαν τους πόρους τους μειώνοντας τον πληθυσμό με τρόπους που σήμερα είναι αδιανόητοι, παιδοκτονίες, σκότωναν τους γέρους. Η Σπάρτη, που είναι μια καλά ιστορικά τεκμηριωμένη κοινωνία, είχε αυτό το έθιμο με τον Καιάδα. Εκτός αυτού, είχε και την γνωστή στρατιωτική οργάνωσή της, όπου τα παιδιά που δεν άντεχαν τη σκληρή εκπαίδευση έβγαιναν εκτός κοινωνίας πολύ γρήγορα. Η βία συνολικά λοιπόν νομίζω ότι μειώνεται.
Ο Σεφέρης έχει εμπνευστεί ένα ποίημα από αυτή την τραγωδία, αυτό που λέει "..για ένα πουκάμισο αδειανό, για μια Ελένη..". Δίνει εκεί μια έντονη αντιπολεμική χροιά. Ότι εντέλει, όλοι οι μεγάλοι σκοτωμοί γίνονται μάταια. Όλα αυτά δεν είναι πράγματα που δεν αφήνουν στους πολιτισμούς το σημάδι τους. Κάτι σημαίνουν. Διαμορφώνεται κάθε φορά η τρέχουσα ηθική.
Άλλωστε, επειδή μου λέτε πως θεωρείται το ανθρώπινο είδος προβληματικό, θα σας πω, πως πολλά άλλα είδη και ειδικά το πιο συγγενικά σε εμάς, όπως οι μεγάλοι πίθηκοι, είναι εξαιρετικά βίαια όντα και σκοτώνονται και μεταξύ τους. Υπάρχει ο μύθος πως μόνο οι άνθρωποι σκοτώνουν όμοιου είδους όντα, όμως δεν είναι αλήθεια. Υπάρχουν πολλά είδη εκεί έξω που αλληλοσκοτώνουν όμοιου και διαφορετικού είδους όντα, απλά η διαφορά μας είναι πως εμείς μετά το σκεφτόμαστε. Ε, κι αυτό είναι μια διαφορά!
ΑΝΘΗ: Τραγική φιγούρα ο Μενέλαος! Ποια είναι η δική σας αντιμετώπιση στο "τραγικό" και όχι μόνο σε επίπεδα υποκριτικής. Σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, πως αντιμετωπίζεται μια "τραγωδία"; Τι θα προτείνατε σε μια τραγική φιγούρα της εποχής;
A.K.: Εγώ πάντα προσπαθώ να βλέπω τα πράγματα από μια απόσταση. Προσπαθώ να κατανοώ ότι είμαι μέρος των διαδικασιών, ότι είμαι μέρος του προβλήματος και ότι όλοι έχουμε ένα μερίδιο σε κάθε κατάσταση. Πρέπει όμως να μπορείς να δεις τα πράγματα χωρίς πάθος για να τα δεις καθαρά. Να βλέπεις το δάσος και όχι το δέντρο. Μια καλή λύση είναι να σκέφτεσαι έτσι. Όταν όλα στη βιδώνουν και κοκκινίζουν γύρω σου και θες να βγεις έξω να δαγκώσεις κάποιο λαρύγγι, που είναι μια τέτοια στιγμή που μπορεί να οδηγήσει σε μια τραγωδία, καλό θα ήταν να κάνεις ένα εσωτερικό βήμα προς τα πίσω και να προσπαθήσεις να δεις ξανά τα πράγματα από μια άλλη απόσταση. Για να δεις πόσα άλλα εκατομμύρια άνθρωποι είναι στη θέση σου, να δεις ποιοι επέλεξαν να ρίξουν λίγο λαδάκι στην τραγωδία και τέλος ποιοι επέλεξαν να σβήσουν τη φωτιά.
Ο συγκεκριμένος Μενέλαος, του Ευριπίδη, είναι ένα κωμικοτραγικό πρόσωπο. Μπαίνει ντυμένος κουρέλια, γιατί έχει ναυαγήσει, δεν του έχει μείνει τίποτα παρά μόνο ξέφτια. Στο μεγάλο του μονόλογο που συστήνεται, παρουσιάζει τον εαυτό του με πολύ διφορούμενο τρόπο, από τη μια αυτόν που κοντεύει να πεθάνει από την πείνα και από την άλλη ως τον πιο διάσημο άνθρωπο της εποχής, επειδή κατάφερε να κάψει την Τροία. Είναι αυτό, κωμικοτραγικός!
ΑΝΘΗ: Πως βλέπετε τα θεατρικά πράγματα σήμερα;
A.K.: Δύσκολα είναι. Το θετικό είναι όμως πως υπάρχουν πολλοί νέοι άνθρωποι που κάνουν διαφορετικά πράγματα. Δεν είναι όλα πάρα πολύ καλά, αλλά υπάρχει ένα επίπεδο και μερικά είναι όντως πολύ καλά. Η κρίση κάνει τους ανθρώπους επινοητικούς και να ξεκινούν να δημιουργήσουν πράγματα , χωρίς απώτερο σκοπό την οικονομική ανταμοιβή και όλα αυτά που σου προσφέρει το χρήμα. Δουλεύει το μυαλό μας και αυτό είναι καλό. Από την άλλη, στο Σύνταγμα των Ελλήνων, στη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 16, το λέει πολύ καθαρά ότι η πολιτεία οφείλει να είναι αρωγός στις τέχνες. Να εξασφαλίζει ελευθερία λόγου σε όλους και να βοηθά όλες τις τέχνες. Αυτό, μέσα στην κρίση έχει τσαλαπατηθεί πολύ άσχημα.
ΑΝΘΗ: Ο πολιτισμός από που θα πιαστεί και πως θα συνεχίσει σήμερα; Είναι σύνηθες το φαινόμενο, ο απλός πολίτης, στον οποίο απευθύνεται ουσιαστικά η κάθε τέχνη, να έρχεται σε ρήξη με τους καλλιτέχνες, σαν κάτι να έχουν να χωρίσουν. Είναι αδιέξοδο αυτό που έχουμε φτάσει;
A.K.: Η αντίδραση η δική μου σε τέτοιες περιπτώσεις είναι μάλλον άσχημη. Ο πολίτης αυτό που πρέπει να κάνει είναι να σκεφτεί από ποιον πρέπει να διεκδικήσει και τι. Εμένα η δουλειά μου είναι να κάνω τον κόσμο να σκέφτεται και λίγο διαφορετικά τη ζωή, έξω από αυτή την ζοφερή πραγματικότητα. Και το διαφορετικά δε σημαίνει μονάχα χαζοχαρούμενα, αλλά να σκέφτεται. Καλό θα ήταν να πάει ο κόσμος να πετάει πέτρες στα τζάμια του κάθε αληθινά υπεύθυνου και να αφήσει τους καλλιτέχνες να κάνουν τη δουλειά τους. Δε μπορώ να φανταστώ μια κοινωνία χωρίς τέχνες και καλλιτέχνες. Φανταστείτε, για μια ολόκληρη εβδομάδα να απαγορευόταν πανελλαδικά και δια ροπάλου, να ακούσουμε οποιοδήποτε είδος μουσικής. Νομίζω πως θα είχε πολύ σοβαρές συνέπειες στην ψυχοσύνθεση των ανθρώπων! Άλλο θέμα τώρα το ότι οι τέχνες είναι σαν να απαγορεύτηκαν από μόνες τους, παίζοντας στα ραδιόφωνα ας πούμε, ένα και μόνο είδος μουσικής και τραγούδια που ξεχνιούνται σε έξι μήνες. Αυτό το κάνουμε και μόνοι μας και έχουμε ευθύνη. Και πάλι, γενικά, δεν είμαι πολύ αισιόδοξος για αυτό το χάλι που ζούμε. Από πάντα έλεγα βέβαια πως τσάμπα φαΐ στο σύμπαν δεν υπάρχει και πως αυτός ο τόπος είναι στραβά οργανωμένος. Πέρσι, πριν από 9 μήνες μόνο , βρέθηκα στην Κύπρο , όταν μόλις είχαν αρχίσει οι κουβέντες για κάποιου είδους μνημόνιο. Εκεί σε μια συνέντευξή μου στην τηλεόραση ανάφερα πως η Κύπρος θα έχει μεγαλύτερο πρόβλημα από την Ελλάδα, γιατί η Κύπρος στ' αλήθεια δεν παράγει τίποτα και οι άνθρωποι δεν ασχολούνται με κάτι παραγωγικό. Με κοίταζαν σαν να είμαι τρελός. Δυστυχώς συχνά η απαισιοδοξία μου βγαίνει αληθινή.
ΑΝΘΗ: Τελειώνοντας αυτή την ενδιαφέρουσα κουβέντα μαζί σας κ. Καφετζόπουλε, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω και κλείνοντας να σας ρωτήσω αν γνωρίζετε ήδη, που και πότε θα πάρει σάρκα και οστά η συγκεκριμένη "Ελένη".
Α.Κ.: Νομίζω 5 ή 6 Ιουλίου θα ξεκινήσουμε από την Καλαμάτα, που είναι και ένας από τους συμπαραγωγούς, θα κάνουμε λίγες παραστάσεις εκεί γύρω, σίγουρα θυμάμαι τη Σπάρτη και 15,16 Ιουλίου θα είμαστε στο Ηρώδειο. Μετά, περιοδεία και εντός και εκτός Αττικής.
ΑΝΘΗ: Καλή συνέχεια και καλή επιτυχία!