Το βράδυ της Παρασκευής 5 Οκτωβρίου ο Banksy παρουσίασε το νέο του έργο ζωντανά στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια δημοπρασίας του οίκου Sotheby’s. Η είδηση μεταδόθηκε με γρήγορους ρυθμούς από τα ειδησιογραφικά μέσα, μιας και υπήρχε πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τη βραδιά. Σε περίπτωση που δεν υπέπεσε στην αντίληψή σας, να το συνοψίσω: ένα γνήσιο αντίγραφο του περίφημου έργου του Banksy “Balloon Girl” δημοπρατήθηκε από τον οίκο Sotheby’s. Μόλις η δημοπρασία ολοκληρώθηκε και η τιμή κλείδωσε στις 860.000 λίρες με τηλεφωνική προσφορά (μαζί με τις προμήθειες το τελικό ποσό ανέρχεται στις 1.042.000 λίρες), ο καμβάς άρχισε να ρουφιέται από το κάτω μέρος της κορνίζας, όπου βρισκόταν κρυμμένος ένας καταστροφέας εγγράφων. Με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος του καμβά να μετατραπεί σε ... σερπαντίνες. Ο Banksy πόσταρε μια φωτογραφία στο προσωπικό του Instagram (το μοναδικό μέσο κοινωνικό δικτύωσης που συμμετέχει) και σχολίασε «Πάει, πάει, εξαφανίστηκε...»
Σύμφωνα με τον οίκο Sotheby’s, το «Κορίτσι με μπαλόνι» (“Girl With Balloon”) που συμπεριλήφθηκε στη δημοπρασία Σύγχρονης Τέχνης της Παρασκευής είναι αυθεντικό και αποκτήθηκε από τον μέχρι πρότινος ιδιοκτήτη του το 2006, από τον ίδιο τον Banksy. Ο πίνακας με διαστάσεις περίπου 1m x 0.8m είναι από σπρέι και ακρυλικό σε καμβά και φέρει υπογραφή και αφιέρωση στην πίσω πλευρά. Η κορνίζα είναι επίσης έργο του καλλιτέχνη. Η αρχική εκτίμηση του Sotheby’s κοστολογούσε το έργο στις 200.000-300.000 λίρες.
Το “Balloon Girl” εμφανίστηκε το 2002 στον εξωτερικό τοίχο ενός μαγαζιού στο Shoreditch του Λονδίνου. Το 2012 μια εικόνα του “Balloon Girl” ζωγραφισμένη στο πίσω μέρος μιας κορνίζας του ΙΚΕΑ πωλήθηκε έναντι 73.250 λιρών. Το 2014 το πρωτότυπο γκράφιτι απομακρύνθηκε από τον τοίχο του Λονδίνου και αργότερα πωλήθηκε για 500.000 λίρες. Επίσης, το Μάρτιο του 2014 με τη συμπλήρωση τριών ετών εμφύλιας σύγκρουσης στη Συρία το κορίτσι έπιασε το μπαλόνι του και το χρησιμοποίησε για να διαφύγει από τα δεινά του πολέμου. Δείτε το βίντεο συμπαράστασης με την αφήγηση του Idris Elba και τη μουσική των Elbow.
Το “Balloon Girl” στο πίσω μέρος μιας κορνίζας του ΙΚΕΑ. Φωτογραφία: PETER MACDIARMID / GETTY IMAGES
Από το βιβλίο “Banksy: The Bristol Legacy” (2010) του Paul Gough
Γκράφιτι του Banksy στα ερείπια σπιτιού στη Βόρεια Λωρίδα της Γάζας που καταστράφηκε από ισραηλινές επιθέσεις. Φωτογραφία: REUTERS
Γεγονός που μας φέρνει στο γνωστό θέμα της άγνωστης ταυτότητας του Banksy. Γνωρίζουμε ότι γεννήθηκε στο Bristol το 1974, αλλά κι αυτό μόνο γιατί το ισχυρίζεται ο ίδιος. Αλήθεια, αναρωτιέμαι πώς ανεχόμαστε αυτή την ανωνυμία τόσα χρόνια. Πώς το σύστημα εμπορίας τέχνης δέχεται ακόμα να εκθέτει και να πουλά τα έργα του, παρέα με έργα των επώνυμων Gerard Richter, Roy Lichtenstein, Andy Warhol και Sigmar Polke. Πώς αυτός ο ίδιος ο Banksy, αν δηλαδή πρόκειται μόνο για ένα πρόσωπο, δεν έχει ενδώσει στη γοητεία της διασημότητας. Αντί γι’ αυτό, δουλεύει άοκνα στο περιθώριο, σχεδιάζει κάθε έργο του με μεθοδικότητα, στόχευση και απόλυτη συνείδηση για την αλληλεπίδραση μεταξύ της τέχνης και της πραγματικότητας. Τα έργα του είναι αντισυμβατικά, όχι μόνο γιατί είναι πρωτότυπα (outside the box, που λένε και στο χωριό του), αλλά και γιατί είναι εύληπτα (δεν χρειάζεσαι διδακτορικό στην ιστορία της τέχνης για να τα αντιληφθείς και να τα ερμηνεύσεις) χωρίς να γίνονται ρηχά. Άλλωστε, ας μην κρυβόμαστε, η σύγχρονη και η μοντέρνα τέχνη συχνά πλασάρουν φύκια για μεταξωτές κορδέλες. (Έχω χάσει εγώ ώρες μπροστά σε μαυροπίνακες και ξέρω.) Ο Banksy είναι ένας καλλιτέχνης του καιρού του. Έχει απαντήσει εκκωφαντικά στο -κατά τη γνώμη μου σαθρό και αποπροσανατολιστικό- δίλημμα στρατευμένη τέχνη ή τέχνη για την τέχνη. Θα έλεγα ότι είναι ο απόλυτος καλλιτέχνης για αυτήν την πρώτη ιστορική περίοδο της ψηφιακής εποχής που διανύουμε. Είναι γκραφιτάς και φαρσέρ (prankster). Ορισμένοι τον χαρακτηρίζουν ακτιβιστή, άλλοι τον θεωρούν βάνδαλο. Είναι καθαρά θέμα οπτικής. Όπως και η ίδια η τέχνη.
Ο Alex Branczik του Sotheby’s δήλωσε ότι προσπαθούν να αξιολογήσουν τι σημαίνει αυτή η παράσταση του Banksy για τη δημοπράτηση του έργου. «Το σκίσιμο είναι τώρα αναπόσπαστο τμήμα του έργου τέχνης. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι τώρα έχει μεγαλύτερη αξία». Πρόσθεσε ακόμα ότι «έχουμε μιλήσει με τον αγοραστή, ο οποίος ήταν έκπληκτος με την ιστορία. Συζητάμε για τα επόμενα βήματα». Ωστόσο, εμάς δεν μας προξενεί καμία έκπληξη το γεγονός ότι ένας «βανδαλισμός» ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί για να ανέβει η τιμή του έργου ενός καλλιτέχνη που δημιουργεί στη δημόσια σφαίρα για να κάνει τα έργα του ελεύθερα προσβάσιμα σε όλους.
Προσωπικά, για μια ακόμα φορά βγάζω το καπέλο στον Banksy. Και γιορτάζω τη μεγαλειώδη παράστασή του, ανασύροντας από τη δισκοθήκη μου το μοναδικό αυθεντικό του έργο που κατέχω.
* Βίντεο που δημοσίευσε ο Banksy στο Instagram, αφού γράφτηκε το παραπάνω κείμενο αλλά πριν από τη δημοσίευσή του, επιβεβαιώνει τη θεωρία ότι η «καταστροφή» του πίνακα ήταν προσχεδιασμένη για «την περίπτωση που έβγαινε σε δημοπρασία».