Με κεντρικό χαρακτήρα τη Φόνισσα Φραγκογιαννού οι «Γυναίκες του Παπαδιαμάντη» με κείμενο και σκηνοθεσία Πέτρου Ζούλια ξανασυστήνονται στη σκηνή του θεάτρου Χώρα, μέσω μιας καινοτόμου σύνθεσης προσώπων και ιστοριών από τα διηγήματα του Σκιαθίτη λογοτέχνη. Σύνθεση τόσο αρμονική και συνοχική που σου δίνει την εντύπωση οτι πρόκειται περί αυτοτελούς έργου.
Το σκηνικό λιτό αλλά εντυπωσιακό, μας μεταφερεί σε ένα ψυχικό τοπίο. Ενα νησί με ζωές που άλλοτε γιορτάζουν τα Χριστούγεννα και άλλοτε το Πάσχα, άλλες φορές γελούν και άλλες κλαίνε, κάποτε συναντούν τη ζωή και κάποτε τον θάνατο. Πλυμένα σεντόνια απλωμένα από τις νοικοκυρές χρησιμεύουν ως καμβάς προς εξιστόρηση των γεγονότων αλλά και ως μέσο για τη μεταφορά του τοπίου από τα λιβάδια στη θάλασσα και στις βραχώδεις πλαγιές. Τα ενδύματα των ηθοποιών φτωχικά για να παραπέμπουν στην εποχή της αφήγησης και η γλώσσα αν και δεν ήταν άκρως παπαδιαμάντεια καθαρεύουσα με έλλειψη ιδιωματισμών και βυζαντινών λέξεων, εν τούτοις θυμίζει τα έργα του Σκιαθίτη συγγραφέα λόγω του ύφους της. Το θεατρικό κείμενο σε κρατά σε συνεχή αγωνία με εναλλαγές συναισθημάτων.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911), ο «άγιος των ελληνικών γραμμάτων» κατά τον Καβάφη, γεννήθηκε στη Σκιάθο και θεωρείται ένας από τους κορυφαίους Έλληνες συγγραφείς. Ηθογράφος και βαθιά θρησκευόμενος άνθρωπος που αντικειμενοποιεί τα προσωπικά του βιώματα και δε κρίνει τις πράξεις των χαρακτήρων του, αλλά ζωγραφίζει τις αρετές και τις κακίες τους σε ένα ψυχογραφικό καμβά χωρίς να αποφεύγει να ειρωνεύεται τον τρόπο που δρουν και σκέφτονται. Ο Παλαμάς γράφει για τον Παπαδιαμάντη: «ένα περιβόλι είναι ο κόσμος πού μας παρουσιάζει στις ιστορίες του... Πρόσωπα, όχι δόγματα. Εικόνες, όχι φράσεις. Κουβέντες, όχι κηρύγματα, διηγήματα, όχι αγορεύσεις».
Τα βασικά αυτά στοιχεία του έργου του Παπαδιαμάντη παρουσιάζονται με δεξιοτεχνία στο θεατρικό έργο του Ζούλια. Η αφήγηση τοποθετείται στη περίοδο που έζησε ο δημιουργός, περί τον 19ο αιώνα όπου η ανέχεια είναι κυρίαρχο στοιχείο της ζωής των νησιωτών. Μέσα στο φυσικό περιβάλλον ενός ελληνικού νησιού, με τις ρεματιές, τις χαράδρες, τα υψώματα, και την ξεχωριστή του βλάστηση (στα οποία γίνεται αναφορά όταν η δράση κορυφώνεται), ζουν γυναίκες άμοιρες από τη στιγμή της γέννησής τους. Οι άντρες τους, ξενιτεμένοι ναυτικοί στη κοκόνα θάλασσα και εκείνες μόνες να παλεύουν σε μια φουρτουνιασμένη ζωη. Η Χαδούλα Φραγκογιαννού (Νένα Μεντή) ως κεντρικός χαρακτήρας του έργου κρατάει συντροφιά στις υπόλοιπες γυναίκες του νησιού και θυμάται τον πρότερο βίο της. Άλλοτε
ως κόρη, άλλοτε ως μάνα, ως φίλη ή γειτόνισσα και τέλος ως γιαγιά τοποθετημένη στο θεατρικό παρόν. Οι υπόλοιποι γυναικείοι χαρακτήρες αποτελούνται από εξίσου σπουδαία έργα του Παπαδιαμάντη: «Ἡ Σταχομαζώχτρα», «Η τελευταία βαπτιστική», «Τὸ Χριστόψωμο» είναι μερικές από τις ιστορίες που αναφέρονται στο θεατρικό αυτό έργο.Οι «Γυναίκες του Παπαδιαμάντη» παρουσιάζουν μια νέα οπτική του ψυχισμού των γυναικείων χαρακτήρων του Παπαδιαμάντη χωρίς να χάνουν την αρχική τους υπόσταση. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από τη σύνδεση των ιστοριών με κεντρικό άξονα την ιστορία της Φραγκογιαννούς. Το έργο παραμένει πιστό στις αρχές των παπαδιαμάντειων διηγημάτων που θεοποιούν τη δύναμη ψυχής που κρύβεται στον άνθρωπο μπροστά στη μοίρα που του προδιαγράφεται και εξυμνούν τη γυναικεία αντρεία. Η ωμότητα σε ένα αδίστακτο περιβάλλον, όπου «Ο θάνατος είναι ζωή» , αποτελεί συνειδητή επιλογή για τη Φραγκογιαννού που όμως δε μετανιώνει για τις πράξεις της, γιατί σαν γυναίκα γνωρίζει τι περιμένει τα υπόλοιπα θηλυκά που θα έρθουν στη ζωή. Έτσι η ενσυνείδητη κακία της Φραγκογιαννούς αποκτά έρεισμα και δε απορρίπτεται εξ' ολοκλήρου από τον ίδιο τον συγγραφέα. Το ερμητήριο του ασκητή, ο Άι Σώστης, η Παναγία η Κατευοδώτρα, δεν αποτελούν τυχαίες αναφορές στον δρόμο της Φόνισσας προς την σωτηρία αλλά την προσπάθεια του δημιουργού της να εξαγνίσει τις πράξεις της ηρωίδας του («Πως θα γλιτώσω από τη φυλακή μέσα μου;» αναρωτιέται η Φραγκογιαννού) λίγο πριν τη κάθαρση μέσω της ανθρώπινης και θείας δίκης.
Η ερμηνεία της Νένας Μεντή σε αφήνει άναυδο. Δραματική χωρίς όμως να χάνει το μέτρο, είναι σαν να ξεπηδά από τις σελίδες του συγγραφέα. Αν ένα πράγμα έχει κοινό με την ερμηνεία της στην «Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου» αυτό μάλλον είναι ο τόνος της ειρωνείας της όσον αφορά το πως αντιμετωπίζουν οι δυο χαρακτήρες τις κακουχίες της καθημερινότητας. Η Ερση Μαλικένζου, εξίσου εντυπωσιακή ως αδίστακτη μητέρα της Φραγκογιαννούς, ίσως θα έπρεπε να έχει μεγαλύτερο ρόλο επί σκηνής. Αυτό φυσικά δε σημαίνει πως η Ευγενία Δημητροπούλου, η οποία ταιριάζει απόλυτα σε θεατρικά εποχής, ή οι Χριστιάννα Ματζουράνη, Μαριάννα Τουντασάκη και Έφη Σακελλαρίου υστερούσαν. Το κάθε άλλο μάλιστα, η αρμονία του συνόλου είναι που σε μεταφέρει στο σκηνικό εκείνης της εποχής.
Το σκηνικό λιτό αλλά εντυπωσιακό, μας μεταφερεί σε ένα ψυχικό τοπίο. Ενα νησί με ζωές που άλλοτε γιορτάζουν τα Χριστούγεννα και άλλοτε το Πάσχα, άλλες φορές γελούν και άλλες κλαίνε, κάποτε συναντούν τη ζωή και κάποτε τον θάνατο. Πλυμένα σεντόνια απλωμένα από τις νοικοκυρές χρησιμεύουν ως καμβάς προς εξιστόρηση των γεγονότων αλλά και ως μέσο για τη μεταφορά του τοπίου από τα λιβάδια στη θάλασσα και στις βραχώδεις πλαγιές. Τα ενδύματα των ηθοποιών φτωχικά για να παραπέμπουν στην εποχή της αφήγησης και η γλώσσα αν και δεν ήταν άκρως παπαδιαμάντεια καθαρεύουσα με έλλειψη ιδιωματισμών και βυζαντινών λέξεων, εν τούτοις θυμίζει τα έργα του Σκιαθίτη συγγραφέα λόγω του ύφους της. Το θεατρικό κείμενο σε κρατά σε συνεχή αγωνία με εναλλαγές συναισθημάτων.
Εν κατακλείδι, το εγχείρημα του Ζούλια ήταν εκ των πραγμάτων δύσκολο αλλά αν μη τι άλλο στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία. Μια παράσταση που δε τη χορταίνεις και θες να τη ξαναδείς.
Συντελεστές παράστασης
Κείμενο- σκηνοθεσία: Πέτρος Ζούλιας
Σκηνικά – Κοστούμια: Αναστασία Αρσένη
Φώτα: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
Μουσική επιμέλεια: Παναγιώτης Αυγερινός
Πρωταγωνιστούν: Νένα Μεντή, ΄Ερση Μαλικένζου,Χριστιάννα Ματζουράνη, Ευγενία Δημητροπούλου, Μαριάννα Τουντασάκη, Έφη Σακελλαρίου.
Σκηνικά – Κοστούμια: Αναστασία Αρσένη
Φώτα: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
Μουσική επιμέλεια: Παναγιώτης Αυγερινός
Πρωταγωνιστούν: Νένα Μεντή, ΄Ερση Μαλικένζου,Χριστιάννα Ματζουράνη, Ευγενία Δημητροπούλου, Μαριάννα Τουντασάκη, Έφη Σακελλαρίου.
Σχετικό θέμα