Μετά τη διπλή αναφορά σε χώρες με γλώσσα λατινικής προέλευσης στα πρώτα κείμενα της στήλης, ολοκληρώνουμε το πρώτο πέρασμα από τη «σλάβικη γειτονιά» περνώντας από τη Βόρεια Μακεδονία στην Ουκρανία. Μία αναφορά στην ουκρανική μουσική δύσκολα δεν θα φέρει άμεσα στο μυαλό τη Eurovision. Το “Wild Dances” της Ruslana έχει ξεπεράσει τα όρια αυτού του θεσμού και έχει εξελιχθεί σε ένα cult τραγούδι που σπάνια λείπει από (σπιτικά και μη) πάρτι. Φέτος ήταν σειρά των Go_A να διαγωνιστούν με ένα τραγούδι (“Shum”) που κινεί το ενδιαφέρον για τον δεύτερο δίσκο τους και την κατεύθυνση της electro-folk (ή folktronica αν προτιμάτε) με την οποία καταπιάνονται. Για το περιεχόμενο αυτής της στήλης, όμως, θα απομακρυνθούμε από τη Eurovision και θα προσεγγίσουμε την ουκρανική μουσική αλλιώς. Αρχικά με ένα σχήμα από το Κίεβο και ακολούθως με το ντεμπούτο μιας Ουκρανής με ευρωπαϊκές συνεργασίες και έδρα στη Γερμανία.
DakhaBrakha - Light (2010)
Είναι ένα περίεργο σχήμα οι DakhaBrakha. Το όνομά τους σημαίνει κατά κάποιο τρόπο «πάρε-δώσε» στα ουκρανικά, αλλά σχετίζεται και με το θέατρο Dakh στο Κίεβο από το οποίο ξεκίνησαν. Το θέατρο αυτό δημιουργήθηκε ως «στέγη τεχνών» (dakh, дах σημαίνει οροφή) στα μέσα της δεκαετίας του ‘90. Έκτοτε, έχει προσφέρει πολλές παραστάσεις στους Ουκρανούς και από τις αίθουσές του πρωτοξεκίνησαν μερικά μουσικά ή μουσικοθεατρικά σχήματα με απήχηση στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ονόματα άξια αναφοράς είναι οι Perkalaba και το «αδελφό», γυναικείο, εγχείρημα Dakh Daughters. Οι DakhaBrakha είναι ένα κουαρτέτο που βασίζεται στην ουκρανική μουσική παράδοση και την εμπλουτίζει με πολλά στοιχεία από τις μουσικές του κόσμου.
Είναι πραγματικά δύσκολο να προσπεράσει κανείς τον εξαιρετικό δίσκο “Alambari” που κυκλοφόρησαν το 2020. Είναι η έβδομη κυκλοφορία τους και άνοιξε την πόρτα σε ένα ευρύτερο κοινό σε ολόκληρο τον κόσμο. Αναφέρθηκε ακόμα και σε ελληνικές ιστοσελίδες, πέρα από τις αρκετές διεθνείς λίστες με τα καλύτερα της χρονιάς στις οποίες βρέθηκε. Η φράση ethnic chaos που χρησιμοποιούν και οι ίδιοι είναι πραγματικά ταιριαστή με τη μία ώρα μουσικής και το κίτρινο εξώφυλλο του δίσκου αυτού. Ωστόσο, εμείς εδώ θα αναφερθούμε εκτενέστερα σε μια παλαιότερη δουλειά τους, με σκοπό να ρίξουμε λίγο (ακόμα) φως στην πορεία των Ουκρανών στον χρόνο και, κυρίως, επειδή είναι ένας πολύ ωραίος δίσκος στον οποίο αξίζει να βυθιστείτε.
Αρκούν τα τρία πρώτα τραγούδια για να περιγράψουν επαρκώς - αλλά όχι πλήρως - το χάος στο οποίο αναφέρονται και οι ίδιοι. Το πρώτο (“Sukhyu Dub”) έρχεται με ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο σε τύμπανα και τσέλο, σε στίχους με μια αδιόρατη ειρωνεία / αυτοσαρκασμό: «Под гармошку, под твою / Я нікак не подпою / Ілі ти не так іграїш / Ілі я не так пою» τραγουδάνε οι γυναίκες στον μοναδικό άντρα της παρέας (ακορντεονίστα, μεταξύ άλλων, Marko Halanevych): «με το ακορντεόν σου / καλά δεν τραγουδάω / ή εσύ παίζεις λάθος / ή σωστά δεν τραγουδώ». Ακόμα και ο τίτλος παίζει ευχάριστα στη λατινική του γραφή: dub είναι η οξιά («ξεραμένη» στον τίτλο), όχι το μουσικό είδος με το οποίο φλερτάρουν διακριτικά. Στη συνέχεια, το “Specially For You” έχει αγγλικούς στίχους (όχι πρωτόγνωρο στη δισκογραφία τους) ξεσπώντας σε εξαιρετικό παραλήρημα στο δεύτερο μισό, ενώ το τρίτο τραγούδι, “Karpatskyi Rep” βάζει τη φωνή σε πρώτο πλάνο και σε rap πλαίσιο (αυτή τη φορά η αναφορά είδους στον τίτλο ταιριάζει), τόσο μέσα από τραγούδι όσο και από φωνές πάνω στη μελωδία. Τις αφρικανικές μουσικές αναφορές στο “Zhaba” και όλα τα άλλα όμορφα που εξελίσσονται στα υπόλοιπα τραγούδια ας τα απολαύσετε χωρίς πρότερη γνώση - δηλαδή ελεύθεροι/ες για τη χαρά της ανακάλυψης.
Leléka - Sonce U Serci (2021)
Τόσο στα τραγούδια των DakhaBrakha όσο και ευρύτερα στα παραδοσιακά ουκρανικά (και όχι μόνο) τραγούδια συχνά απαντώνται θέματα και αναφορές σχετικά με το δάσος, τους καρπούς του, ή τη φύση γενικότερα, η οποία ενίοτε χρησιμοποιείται ως φόντο μιας άλλης - ερωτικής ενδεχομένως - ιστορίας. Σε αυτό το μοτίβο βασίζονται και αρκετά από τα τραγούδια του πρώτου δίσκου των Leléka, με τίτλο “Sonce U Serci” («Ήλιος Στην Καρδιά» η μετάφραση, κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2021). Το όνομα του συγκροτήματος σημαίνει αυτό που ίσως υποψιαστήκατε, δηλαδή λελέκι (ή πελαργός, δόκιμα), όπως είναι και το επώνυμο (ή παρατσούκλι) της κύριας προσωπικότητας του κουαρτέτου, Viktoria Leléka.
Η Viktoria κατάγεται από την Ουκρανία, αλλά ζει και δραστηριοποιείται στο Βερολίνο. Εκεί σχημάτισε αυτό το συγκρότημα πριν από μερικά χρόνια, μαζί με τον Σουηδό Povel Widestrand (πιάνο) και τους Γερμανούς Thomas Kolarczyk (κοντραμπάσο) και Jakob Hegner (τύμπανα). Η Ουκρανή αρκείται στην ερμηνεία και τα καταφέρνει περίφημα ήδη από τα προηγούμενα EP που είχαν κυκλοφορήσει. Είναι, επίσης, αυτή που φέρνει μουσικές και λόγια από την ουκρανική παράδοση ώστε να εξελιχθούν στα χέρια των μουσικών. Πρόκειται εν τέλει για ένα ευρωπαϊκό jazz trio που συνδιαλέγεται με στοιχεία folk μουσικής και παίζει στο ίδιο επίπεδο με τη φωνή της Viktoria Leléka.
Ακούστε για παράδειγμα το “Ruzha”, στο οποίο ούτε οι τρεις μουσικοί συνοδεύουν απλά τους στίχους της, ούτε η Viktoria αρκείται μόνο να βάζει τη φωνή της πλάι στα όργανα. Επιστρέφοντας στο μοτίβο που αναφέρθηκε νωρίτερα, υπάρχει και η πολύ ωραία διασκευή στο παλιό παραδοσιακό τραγούδι/μύθο “Karchata” που ανοίγει τον δίσκο. Η σχέση με τους DakhaBrakha επεκτείνεται και στο “Suchiyj Dub”, χωρίς ωστόσο να διακρίνεται εκ πρώτης ακρόασης άλλη ομοιότητα εκτός του τίτλου. Ένα από τα ωραιότερα τραγούδια του δίσκου είναι το ομώνυμο, στο κλείσιμο, που έρχεται ως «ηλιόλουστο μήνυμα προς όλους τους Ουκρανούς»: «Θα βγω έξω στο βουνό και θα τραγουδήσω / και θα χαρίσω το φως στην καρδιά μου σε όλους» γράφει και τραγουδάει η Viktoria με τη φωνή της συνοδευόμενη λιτά από το κοντραμπάσο να είναι αρκετή για ένα εξαιρετικό κλείσιμο μετά από ένα σχεδόν σαραντάλεπτο ταξίδι.