Αφιέρωμα στον Tom Ripley: Tα βιβλία και ο κινηματογράφος

Τα βιβλία της Patricia Highsmith υπήρξαν πολλές φορές στο παρελθόν -πιθανότατα θα υπάρξουν και στο μέλλον- πηγή έμπνευσης για τον κινηματογράφο. Οι ιστορίες της και το μυστήριο με το οποίο τις έντυνε δημιουργούσαν την ιδανική πρώτη ύλη για τη μεταφορά τους στις σκοτεινές αίθουσες. Ο πρώτος που το αντιλήφθηκε αυτό ήταν ο μαέστρος του σασπένς, Alfred Hitchcock, ο οποίος (διατηρώντας την ανωνυμία του και στέλνοντας εκπρόσωπο) απέσπασε (για μόλις 7.500 δολάρια) τα δικαιώματα της πρώτης της νουβέλας «Ξένοι στο Τρένο» ("Strangers on a Train", 1950) και γύρισε την ομώνυμη ταινία που κυκλοφόρησε την αμέσως επόμενη χρονιά (1951) με πρωταγωνιστές τους Farley Granger, Robert Walker και Ruth Roman. Αν και η Highsmith ενοχλήθηκε αρκετά από την ενέργεια του Hitchcock, θα ήταν άδικο να μην αναγνωριστεί η ώθηση που πήρε η καριέρα της στα πρώτα της κιόλας βήματα έπειτα από αυτήν τη «άτυπη» συνεργασία.

Ποια ήταν όμως η Patricia Highsmith; Ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν στη διαμόρφωση της ιδιοσυγκρασίας της κι από πού αντλούσε έμπνευση; Γεννημένη στο Τέξας των Ηνωμένων Πολιτειών το 1921 η Patricia Highsmith πέρασε δύσκολη παιδική ηλικία, γεγονός που στιγμάτισε την ίδια και τα βιβλία της μέχρι το τέλος της ζωής της. Η τεταμένη σχέση με τη μητέρα της μάλιστα αποτελεί τον βασικό πυλώνα στο διήγημα της «Η Χελώνα» ("The Terrapin", 1962). Σε ηλικία οκτώ ετών ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την έννοια της ψυχιατρικής, όταν έπεσε στα χέρια της το βιβλίο του Karl Menninger «Ο Ανθρώπινος Νους» ("The Human Mind", 1930), κι από τότε δεν έπαψαν να τη σαγηνεύουν οι χαρακτήρες με συναισθηματική δυσκαμψία, αν όχι δυσλειτουργία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Tom Ripley χαρακτήρας σήμα κατατεθέν της Highsmith. Σε κάθε ένα από τα πέντε βιβλία της για τον Tom Ripley η Highsmith τού αποδίδει διαφορετικά χαρακτηριστικά ανάλογα με την εποχή που γράφει και την προσωπική της εξέλιξη.

Οι ομοφυλοφιλικές της τάσεις (ποτέ δεν τις έκρυψε), ο μισογυνισμός και μισανθρωπισμός της αφήνουν το αποτύπωμά τους στον τρόπο γραφής της, ενώ οι προσωπικές της εμπειρίες εμπλουτίζουν τη θεματολογία της. Το μυθιστόρημα «Η Τιμή του Αλατιού» ("The Price of Salt", 1952), το οποίο η Highsmith κυκλοφόρησε με το ψευδώνυμο Claire Morgan, παρουσιάζει ουσιαστικά την ίδια τη συγγραφέα και την εμπειρία της ως υπαλλήλου στο κατάστημα Bloomingdale's. Η κινηματογραφική απόδοση του βιβλίου είναι η ταινία «Κάρολ» ("Carol", 2015) με πρωταγωνίστριες την Rooney Mara (στη θέση της Highsmith) και την Cate Blanchett (στο ρόλο της Κάρολ) και σκηνοθέτη τον Todd Haynes. Παρά τις ομοφυλοφιλικές της τάσεις (που την ενέτασσαν αυτόματα σε συγκεκριμένες «ευαίσθητες» ομάδες), εντύπωση προκαλεί ο ρατσισμός της προς τους έγχρωμους κι η εν γένει αντιπάθεια προς το ανθρώπινο γένος (γιατί με τα ζώα μια χαρά τα πήγαινε). Κι ενώ η παραβατικότητα της Highsmith περιοριζόταν κυρίως στο πλαίσιο του αλκοολισμού, δε θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο για τους χαρακτήρες της, αφού οι περισσότεροι (αν όχι όλοι) είναι υπόλογοι για φόνο. Εν βρασμώ ψυχής; Εξ αμελείας; Εκ προμελέτης; Κάθε φορά για άλλους λόγους, αλλά κάθε φορά φόνος. Τέλος, δε θα μπορούσαν να μην αναφερθούν οι λογοτεχνικές επιρροές της και η αγάπη της για την ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Ανάμεσα σε εκείνους που την επηρέασαν είναι ο Γάλλος Αλμπέρ Καμύ (γιατί άραγε;) και ο γερμανόφωνος Φραντς Κάφκα. Από τα λίγα πράγματα που αγάπησε ήταν μάλλον η Ευρώπη. Όχι μόνο πέρασε πολλά χρόνια της ζωής της στην Αγγλία, αλλά και πολλά από τα βιβλία της διαδραματίζονται σε ευρωπαϊκές γειτονιές. Europe was her playground, θα μπορούσαμε να πούμε δανειζόμενοι τον τίτλο από το τραγούδι των Suede.

Η Patricia Highsmith πέθανε στην Ελβετία (πάλι Ευρώπη) τον Φεβρουάριο του 1995 ένα μήνα πριν την κυκλοφορία του τελευταίου, όπως τελικά αποδείχτηκε, βιβλίου της («Μικρό γ: ένα Καλοκαιρινό Ειδύλλιο», "Small g: a Summer Idyll", 1995). 

Η ομάδα σινεμά του Mix Grill γοητεύτηκε από την πολυσχιδή προσωπικότητα της Patricia Highsmith κι αποφάσισε να ασχοληθεί με τον αγαπημένο της χαρακτήρα, Tom Ripley, και τις πέντε ταινίες που έχουν γυριστεί στο διάστημα 1960-2005. Το σημερινό άρθρο είναι το πρώτο από τα συνολικά τέσσερα που θα δημοσιευθούν μέσα στις επόμενες μέρες στο πλαίσιο του αφιερώματός μας για τον Tom Ripley. Είδαμε, συζητήσαμε, σχολιάσαμε, βαθμολογήσαμε, γράψαμε και σας παρουσιάζουμε όλα όσα μας απασχόλησαν το τελευταίο διάστημα. 

Οι ταινίες με σειρά κυκλοφορίας είναι: «Γυμνοί στο ήλιο», «Ένας Αμερικανός φίλος», «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ», «Το παιχνίδι του κυρίου Ρίπλεϊ» και «Η επιστροφή του κύριου Ρίπλεϊ». Μια μικρή περιγραφή του περιεχομένου θα βοηθήσει αυτούς που τις έχουν δει να θυμηθούν κι εκείνους που δεν τις έχουν δει να ενημερωθούν, ώστε να μπορέσουν να παρακολουθήσουν τα επόμενα άρθρα. Επίσης, μπορείτε να δείτε και τη βαθμολογία των ταινιών σύμφωνα με τους συντάκτες του MixGrill.

Σκηνοθεσία: René Clément

Σενάριο: René Clément, Paul Gégauff

O Tom Ripley, ένας μυστηριώδης νέος και άριστος πλαστογράφος, βρίσκεται στην Ιταλία της δεκαετίας του '60 με σκοπό να πείσει τον Philippe Greenleaf να επιστρέψει πίσω στην οικογένειά του στην Αμερική. Αρχικός σκοπός του Tom είναι να λάβει το ποσό των πέντε χιλιάδων δολαρίων που του έταξε ο πατέρας του Philippe ως ανταμοιβή, αλλά τα σχέδιά του Tom αλλάζουν, όταν ο αποφασίζει να πάρει τη θέση του Philippe Greenleaf. 

(βαθμολογία: 7.9/10)

Σκηνοθεσία: Wim Wenders

Σενάριο: Wim Wenders

Ο συντηρητής έργων τέχνης Jonathan Zimmermann, που πάσχει από μια σπάνια ασθένεια του αίματος, ζει μια ήσυχη ζωή στο Αμβούργο μέχρι τη στιγμή που μπαίνει στη ζωή του ο έμπορος τέχνης και ειδικός στην πλαστογραφία Tom Ripley. Χάρη στον Tom, δίνεται η ευκαιρία στον Jonathan να εξασφαλίσει χρηματικά την οικογένειά του, αν και για να το πετύχει θα πρέπει να εκτελέσει έναν φόνο.

(βαθμολογία: 6.6/10)

Σκηνοθεσία: Anthony Minghella

Σενάριο: Anthony Minghella

Ένας νεαρός Αμερικάνος μικροαπατεώνας, ο Tom Ripley, φορώντας ένα δανεικό σακάκι με το έμβλημα του πανεπιστημίου του Πρίνστον καταφέρνει να πείσει τον Herbert Greenleaf πως είναι φίλος με το γιο του, Dickie. Ο Dickie ζει με την αρραβωνιαστικιά του στην Ιταλία, σπαταλώντας την περιουσία του πατέρα του, κάτι που δεν αρέσει φυσικά στον Herbert. Έτσι ζητάει από τον Tom να βρει τον Dickie και να τον φέρει πίσω στην οικογένειά του έναντι αμοιβής. Η κατάσταση όμως περιπλέκεται, όταν ο Tom γοητεύεται από τον τρόπο ζωής, αλλά κι από τον ίδιο τον Dickie.

(βαθμολογία: 7.6/10)

Σκηνοθεσία: Liliana Cavani

Σενάριο: Charles McKeown, Liliana Cavani

Ο Jonathan Trevanny είναι ένας κορνιζοποιός που ζει στην Ιταλία μαζί με την οικογένειά του και πάσχει από λευχαιμία. Χωρίς να γνωρίζει πόσος χρόνος του απομένει ακόμη και προσπαθώντας να εξασφαλίσει την οικογένειά του ο Jonathan μπλέκει σε ξεκαθάρισμα λογαριασμών μεταξύ μαφιόζων. Όχι τόσο από δική του πρωτοβουλία, όσο από την επιδέξια ανάμειξη του ραδιούργου γείτονά του Tom Ripley. 

(βαθμολογία: 7.7/10)

Σκηνοθεσία: Roger Spottiswoode 

Σενάριο: W. Blake Herron, Donald E. Westlake

Ο υποσχόμενος καλλιτέχνης Derwatt σκοτώνεται σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα και ο φίλος του Tom Ripley αποφασίζει μαζί με την υπόλοιπη παρέα του να αποκρύψει το γεγονός ώστε να εκμεταλλευτούν το όνομα του Derwatt και την περιουσία του. Δεν υπολογίζουν όμως τον Neil Murchinson, έναν ευφυή συλλέκτη έργων τέχνης που απειλεί να ξεσκεπάσει την κομπίνα τους.

(βαθμολογία: 7/10)

Τις επόμενες ημέρες θα δημοσιευθούν κατά σειρά τα άρθρα «Ποιος είσαι, τελικά, Tom Ripley;» και «Ένας Αμερικάνος στην Ευρώπη». Στο μεταξύ απολαύστε το τραγούδι "Snails and Lasers for Patricia Highsmith" των Matmos, που προέρχεται από τον δίσκο τους The Rose Has Teeth in the Mouth of a Beast (2006). Τόλμησαν ένα μουσικό ψυχογράφημα της συγγραφέως και νομίζουμε ότι τα κατάφεραν.

Μείνετε συντονισμένοι!

Σχετικό θέμα

διαγωνισμοί / Το βίντεο κλαμπ του Mix Grill

Οι Βιντεοκλάμπερς: Αγαπημένα μας βιβλία που μεταφέρθηκαν στο σινεμά - Μέρος Πρώτο