Ανήκω σε όσους, ολοένα και λιγότερους είναι η αλήθεια, αγοράζουν ακόμα δίσκους. Ακόμα και παλαιότερα, στη δεκαετία του 1990 που άρχισα να ασκώ αυτό το «σπορ», φίλοι και γνωστοί με αντιμετώπιζαν με συγκατάβαση ή ακόμα και με ειρωνία, όταν αντί να αντιγράψω σε κασέτα, cd ή σκληρό δίσκο, πήγαινα στο δισκοπωλείο και έδινα χρήματα για να αποκτήσω ένα cd. Η οικονομική κρίση με έχει οδηγήσει πια σε... στάση αγορών, όμως όποτε έχω κάποια χρήματα, οι δίσκοι παραμένουν η προτιμώμενη για μένα «επένδυση».
Διάβασα τις προάλλες στο Music Paper ένα ενδιαφέρον κείμενο του τραγουδοποιού Αλέξανδρου Εμμανουηλίδη1, και αποφάσισα – από καιρό άλλωστε το σχεδίαζα – να καταθέσω κι εγώ κάποιες σκέψεις, ίσως όχι ιδιαίτερα πρωτότυπες, ελπίζοντας ότι μπορούν να αποτελέσουν τροφή για σκέψη και συζήτηση.
Η ζημιάρα πειρατεία και τα υπέρ της επιχειρήματα
Ο Εμμανουηλίδης με βρίσκει σύμφωνο στα περισσότερα. Η μουσική και τα τραγούδια που απολαμβάνουμε καθημερινά αποτελούν προϊόν δουλειάς και αυτή η δουλειά πρέπει να αμοίβεται. Για το αποτέλεσμα μιας καλής ηχογράφησης έχουν δουλέψει μουσικοί, ηχολήπτες, παραγωγοί, πίσω από μια καλαίσθητη έκδοση κρύβονται γραφίστες, μακετίστες, υπάλληλοι τυπογραφείων και εργοστασίων, οι δισκογραφικές εταιρείες αποτελούνται από ανθρώπους που δουλεύουν για την κυκλοφορία και προώθηση των δίσκων. Και φυσικά για να γραφτούν η μουσική και τα τραγούδια έχουν κοπιάσει οι συνθέτες, οι στιχουργοί, οι τραγουδοποιοί.
Η μουσική πειρατεία δεν είναι καινούργιο φρούτο. Από την εφεύρεση της κασέτας και δώθε, η παράνομη αντιγραφή και διακίνηση μουσικών έργων πέρασε από διάφορα στάδια. Παλαιότερα, εντούτοις, δεν ήταν τόσο απλό να αποκτήσεις πειρατικό υλικό. Έπρεπε να ξέρεις κάποιον που έχει τον δίσκο ή κάποιον που τον είχε ήδη αντιγράψει σε κασέτα – στη δεύτερη περίπτωση κατέληγες με ακόμα πιο φτωχή ποιότητα ήχου. Με το πέρασμα στην ψηφιακή εποχή και το cd, οι απώλειες κατά τη μεταφορά της πληροφορίας εξανεμίστηκαν ενώ με το διαδίκτυο αρκούσε μία αυθεντική κόπια για να φτάσει το υλικό σε εκατομμύρια αποδέκτες. Σήμερα, οι δίσκοι «διαρρέουν» στο ίντερνετ - πολλές φορές από τους ίδιους τους καλλιτέχνες - πριν καν κυκλοφορήσουν. Ζούμε, άλλωστε, ήδη στην εποχή του streaming, όπου χάνεται σιγά σιγά και η ίδια η ανάγκη για αποθήκευση της μουσικής από τον ακροατή-χρήστη της.
Η δράση των πειρατών συνοδεύεται πολλές φορές από μια ιδεολογική θεώρηση της στάσης τους. Υποστηρίζουν – με ασαφή, κατά τη γνώμη μου, επιχειρήματα – ότι η πνευματική δημιουργία θα έπρεπε να είναι δωρεάν και ότι η διακίνηση της μουσικής αποτελεί διαφήμιση του έργου του καλλιτέχνη. Επίσης, θα ακούσετε αρκετούς να λένε ότι ο δωρεάν διαμοιρασμός της μουσικής αποτελεί μια καλή αρχή για την κατάρρευση του καπιταλισμού – κανένας τους, όμως, δεν έχει δηλώσει μέχρι στιγμής πρόθυμος να διαθέσει δωρεάν και το προϊόν της δικής του εργασίας.
Κανείς δεν θα είχε αντίρρηση, φαντάζομαι, να καταφέρουν κάποια στιγμή οι ανθρώπινες κοινωνίες την απεξάρτησή τους από τον οικονομικό μηχανισμό που επικρατεί σήμερα. Μέχρι τότε, όμως, το δίκαιο είναι οι καλλιτέχνες να αμοίβονται όπως και όλοι οι άλλοι εργαζόμενοι. Όσο για την διαφήμιση, ναι, αν ένας καλλιτέχνης κάνει συναυλίες, φυσικά το κατέβασμα του νέου του δίσκου είναι πιθανό να φέρει περισσότερο κόσμο σε αυτές. Αν όμως, ο καλλιτέχνης αυτός δεν έχει τη δυνατότητα να εμφανιστεί σε συναυλιακούς χώρους, το πράγμα αλλάζει και μάλιστα δραματικά.
Οι ανεπαρκείς νόμοι και οι δυνατότητες της τεχνολογίας
Ας είμαστε, όμως, ρεαλιστές. Η πειρατεία υπάρχει και δεν πρόκειται να σταματήσει με πύρινους λόγους ούτε με δοκίμια γεμάτα από επιχειρήματα. Ειδικά εν μέσω των ραγδαίων αλλαγών στις ζωές των περισσοτέρων τα τελευταία χρόνια, είναι πλέον πολύ δύσκολο για τον μέσο μουσικόφιλο να αγοράζει έστω και ένα cd κάθε μήνα. Οι τιμές είναι ένα θέμα που από μόνο του θα μας απασχολήσει σε επόμενο άρθρο. Ακόμα, όμως, και με μείωσή τους, είναι σχεδόν απίθανο πλέον να αναστραφεί η κατάσταση.
Αυτό που είναι ξακάθαρο, νομίζω, είναι ότι μέτρα τύπου ACTA και PIPA/SOPA2 κινούνται σε εντελώς λανθασμένη κατεύθυνση. Μιλούσα τις προάλλες με γνωστό τραγουδοποιό και μου έλεγε ότι, παρά τις τεράστιες απώλειες που έχει
από τα πνευματικά δικαιώματα της δουλειάς του, δεν μπορεί να συμφωνήσει με την ACTA, η οποία ρίχνει την ευθύνη στον απλό χρήστη, διώκοντάς τον ποινικά, τη στιγμή που μπορούν να υπάρξουν άλλες λύσεις.
Αυτές τις λύσεις είναι σίγουρο ότι μπορεί να τις δώσει η τεχνολογία. Όμως, για διάφορους λόγους, που σχετίζονται με την ανικανότητα και λανθασμένη αντίληψη των εκάστοτε νομοθετών διεθνώς αλλά σίγουρα και με άλλους παράγοντες που μου διαφεύγουν, προωθούνται λύσεις που είτε είναι αδύνατο να εφαρμοστούν τελικά είτε δεν εστιάζουν στα σωστά σημεία. Ο μάνατζερ των U2, Paul McGuinness, σε άρθρα του στα περιοδικά GQ και Rolling Stone, έχει καταθέσει κάποιες προτάσεις που κατά τη γνώμη μου θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν όλες τις πλευρές3.
Προς το παρόν συνεχίζουμε
Μέχρι, όμως, να επιτευχθεί μια συμφωνία που θα κριθεί δίκαιη για όλους, το μουσικό «σύστημα» δεν μπορεί να σταματήσει να λειτουργεί. Η καλλιτεχνική δημιουργία έχει αποδείξει στο πέρασμα των αιώνων ότι βρίσκει τους τρόπους να αγνοεί την όποια περιρρέουσα ατμόσφαιρα και να συνεχίζει ακάθεκτη. Και σε ό,τι αφορά τη μουσική δημιουργία, η τεχνολογία έχει να προσφέρει κι εδώ πολλές διεξόδους. Ναι, όλο και λιγότεροι καλλιτέχνες, ειδικά οι νεότεροι, θα έχουν τη δυνατότητα να ξοδέψουν πολλές ώρες σε καλά στούντιο. Όμως, με ελάχιστα χρήματα μπορούν πλέον να στήσουν επαρκέστατα οικιακά στούντιο και με λίγη προσπάθεια να μάθουν να δουλεύουν έτσι. Υπάρχει περίπτωση οι παραγωγές και οι ενορχηστρώσεις να φτωχύνουν αλλά αυτό δεν μπορεί να συμβεί καθολικά καθώς εξαρτάται και από άλλους παράγοντες.
Θα φέρει σίγουρα και κάποια κέρδη αυτή η κατάσταση καθώς θα βοηθήσει τους πραγματικά αξιόλογους να ξεχωρίσουν και θα οδηγήσει το σύνολο των καλλιτεχνών να προσπαθήσουν περισσότερο, να κάνουν το προϊόν τους καλύτερο. Το διαδίκτυο, επίσης, πέρα από το να ανοίγει τους ασκούς του αιόλου, μπορεί να αποτελέσει και δυνατό εργαλείο για τη γνωστοποίηση της εργασίας των νέων δημιουργών. Και σίγουρα, οι πραγματικοί μουσικόφιλοι, αυτοί που εκτιμούν την καλή μουσική και κατανοούν τα προβλήματα, θα βρουν τρόπους να στηρίξουν τους δημιουργούς. Φτάνει αυτοί οι τελευταίοι, αφού κατανοήσουν την εποχή και τη «μεταβατικότητά» της, να τους δώσουν τα κίνητρα και την ευκαιρία.
1: http://www.musicpaper.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1646&catid=15&Itemid=27
2: Περισσότερα για την ACTA και τα πνευματικά δικαιώματα στο εξαιρετικό άρθρο του Βαγγέλη Πούλιου στο Avopolis (http://www.avopolis.gr/columns-opinion/41113-copywrong-t)
3: How To Save The Music Industry, GQ, 13 Αυγούστου 2010 (http://www.gq-magazine.co.uk/entertainment/articles/2010-08/13/gq-music-paul-mcguinness-on-music-piracy)
* Φωτογραφία από εδώ.
Διάβασα τις προάλλες στο Music Paper ένα ενδιαφέρον κείμενο του τραγουδοποιού Αλέξανδρου Εμμανουηλίδη1, και αποφάσισα – από καιρό άλλωστε το σχεδίαζα – να καταθέσω κι εγώ κάποιες σκέψεις, ίσως όχι ιδιαίτερα πρωτότυπες, ελπίζοντας ότι μπορούν να αποτελέσουν τροφή για σκέψη και συζήτηση.
Η ζημιάρα πειρατεία και τα υπέρ της επιχειρήματα
Ο Εμμανουηλίδης με βρίσκει σύμφωνο στα περισσότερα. Η μουσική και τα τραγούδια που απολαμβάνουμε καθημερινά αποτελούν προϊόν δουλειάς και αυτή η δουλειά πρέπει να αμοίβεται. Για το αποτέλεσμα μιας καλής ηχογράφησης έχουν δουλέψει μουσικοί, ηχολήπτες, παραγωγοί, πίσω από μια καλαίσθητη έκδοση κρύβονται γραφίστες, μακετίστες, υπάλληλοι τυπογραφείων και εργοστασίων, οι δισκογραφικές εταιρείες αποτελούνται από ανθρώπους που δουλεύουν για την κυκλοφορία και προώθηση των δίσκων. Και φυσικά για να γραφτούν η μουσική και τα τραγούδια έχουν κοπιάσει οι συνθέτες, οι στιχουργοί, οι τραγουδοποιοί.
Η μουσική πειρατεία δεν είναι καινούργιο φρούτο. Από την εφεύρεση της κασέτας και δώθε, η παράνομη αντιγραφή και διακίνηση μουσικών έργων πέρασε από διάφορα στάδια. Παλαιότερα, εντούτοις, δεν ήταν τόσο απλό να αποκτήσεις πειρατικό υλικό. Έπρεπε να ξέρεις κάποιον που έχει τον δίσκο ή κάποιον που τον είχε ήδη αντιγράψει σε κασέτα – στη δεύτερη περίπτωση κατέληγες με ακόμα πιο φτωχή ποιότητα ήχου. Με το πέρασμα στην ψηφιακή εποχή και το cd, οι απώλειες κατά τη μεταφορά της πληροφορίας εξανεμίστηκαν ενώ με το διαδίκτυο αρκούσε μία αυθεντική κόπια για να φτάσει το υλικό σε εκατομμύρια αποδέκτες. Σήμερα, οι δίσκοι «διαρρέουν» στο ίντερνετ - πολλές φορές από τους ίδιους τους καλλιτέχνες - πριν καν κυκλοφορήσουν. Ζούμε, άλλωστε, ήδη στην εποχή του streaming, όπου χάνεται σιγά σιγά και η ίδια η ανάγκη για αποθήκευση της μουσικής από τον ακροατή-χρήστη της.Η δράση των πειρατών συνοδεύεται πολλές φορές από μια ιδεολογική θεώρηση της στάσης τους. Υποστηρίζουν – με ασαφή, κατά τη γνώμη μου, επιχειρήματα – ότι η πνευματική δημιουργία θα έπρεπε να είναι δωρεάν και ότι η διακίνηση της μουσικής αποτελεί διαφήμιση του έργου του καλλιτέχνη. Επίσης, θα ακούσετε αρκετούς να λένε ότι ο δωρεάν διαμοιρασμός της μουσικής αποτελεί μια καλή αρχή για την κατάρρευση του καπιταλισμού – κανένας τους, όμως, δεν έχει δηλώσει μέχρι στιγμής πρόθυμος να διαθέσει δωρεάν και το προϊόν της δικής του εργασίας.
Κανείς δεν θα είχε αντίρρηση, φαντάζομαι, να καταφέρουν κάποια στιγμή οι ανθρώπινες κοινωνίες την απεξάρτησή τους από τον οικονομικό μηχανισμό που επικρατεί σήμερα. Μέχρι τότε, όμως, το δίκαιο είναι οι καλλιτέχνες να αμοίβονται όπως και όλοι οι άλλοι εργαζόμενοι. Όσο για την διαφήμιση, ναι, αν ένας καλλιτέχνης κάνει συναυλίες, φυσικά το κατέβασμα του νέου του δίσκου είναι πιθανό να φέρει περισσότερο κόσμο σε αυτές. Αν όμως, ο καλλιτέχνης αυτός δεν έχει τη δυνατότητα να εμφανιστεί σε συναυλιακούς χώρους, το πράγμα αλλάζει και μάλιστα δραματικά.
Οι ανεπαρκείς νόμοι και οι δυνατότητες της τεχνολογίας
Ας είμαστε, όμως, ρεαλιστές. Η πειρατεία υπάρχει και δεν πρόκειται να σταματήσει με πύρινους λόγους ούτε με δοκίμια γεμάτα από επιχειρήματα. Ειδικά εν μέσω των ραγδαίων αλλαγών στις ζωές των περισσοτέρων τα τελευταία χρόνια, είναι πλέον πολύ δύσκολο για τον μέσο μουσικόφιλο να αγοράζει έστω και ένα cd κάθε μήνα. Οι τιμές είναι ένα θέμα που από μόνο του θα μας απασχολήσει σε επόμενο άρθρο. Ακόμα, όμως, και με μείωσή τους, είναι σχεδόν απίθανο πλέον να αναστραφεί η κατάσταση.
Αυτό που είναι ξακάθαρο, νομίζω, είναι ότι μέτρα τύπου ACTA και PIPA/SOPA2 κινούνται σε εντελώς λανθασμένη κατεύθυνση. Μιλούσα τις προάλλες με γνωστό τραγουδοποιό και μου έλεγε ότι, παρά τις τεράστιες απώλειες που έχει από τα πνευματικά δικαιώματα της δουλειάς του, δεν μπορεί να συμφωνήσει με την ACTA, η οποία ρίχνει την ευθύνη στον απλό χρήστη, διώκοντάς τον ποινικά, τη στιγμή που μπορούν να υπάρξουν άλλες λύσεις.
Αυτές τις λύσεις είναι σίγουρο ότι μπορεί να τις δώσει η τεχνολογία. Όμως, για διάφορους λόγους, που σχετίζονται με την ανικανότητα και λανθασμένη αντίληψη των εκάστοτε νομοθετών διεθνώς αλλά σίγουρα και με άλλους παράγοντες που μου διαφεύγουν, προωθούνται λύσεις που είτε είναι αδύνατο να εφαρμοστούν τελικά είτε δεν εστιάζουν στα σωστά σημεία. Ο μάνατζερ των U2, Paul McGuinness, σε άρθρα του στα περιοδικά GQ και Rolling Stone, έχει καταθέσει κάποιες προτάσεις που κατά τη γνώμη μου θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν όλες τις πλευρές3.
Προς το παρόν συνεχίζουμε
Μέχρι, όμως, να επιτευχθεί μια συμφωνία που θα κριθεί δίκαιη για όλους, το μουσικό «σύστημα» δεν μπορεί να σταματήσει να λειτουργεί. Η καλλιτεχνική δημιουργία έχει αποδείξει στο πέρασμα των αιώνων ότι βρίσκει τους τρόπους να αγνοεί την όποια περιρρέουσα ατμόσφαιρα και να συνεχίζει ακάθεκτη. Και σε ό,τι αφορά τη μουσική δημιουργία, η τεχνολογία έχει να προσφέρει κι εδώ πολλές διεξόδους. Ναι, όλο και λιγότεροι καλλιτέχνες, ειδικά οι νεότεροι, θα έχουν τη δυνατότητα να ξοδέψουν πολλές ώρες σε καλά στούντιο. Όμως, με ελάχιστα χρήματα μπορούν πλέον να στήσουν επαρκέστατα οικιακά στούντιο και με λίγη προσπάθεια να μάθουν να δουλεύουν έτσι. Υπάρχει περίπτωση οι παραγωγές και οι ενορχηστρώσεις να φτωχύνουν αλλά αυτό δεν μπορεί να συμβεί καθολικά καθώς εξαρτάται και από άλλους παράγοντες.
Θα φέρει σίγουρα και κάποια κέρδη αυτή η κατάσταση καθώς θα βοηθήσει τους πραγματικά αξιόλογους να ξεχωρίσουν και θα οδηγήσει το σύνολο των καλλιτεχνών να προσπαθήσουν περισσότερο, να κάνουν το προϊόν τους καλύτερο. Το διαδίκτυο, επίσης, πέρα από το να ανοίγει τους ασκούς του αιόλου, μπορεί να αποτελέσει και δυνατό εργαλείο για τη γνωστοποίηση της εργασίας των νέων δημιουργών. Και σίγουρα, οι πραγματικοί μουσικόφιλοι, αυτοί που εκτιμούν την καλή μουσική και κατανοούν τα προβλήματα, θα βρουν τρόπους να στηρίξουν τους δημιουργούς. Φτάνει αυτοί οι τελευταίοι, αφού κατανοήσουν την εποχή και τη «μεταβατικότητά» της, να τους δώσουν τα κίνητρα και την ευκαιρία.
1: http://www.musicpaper.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1646&catid=15&Itemid=27
2: Περισσότερα για την ACTA και τα πνευματικά δικαιώματα στο εξαιρετικό άρθρο του Βαγγέλη Πούλιου στο Avopolis (http://www.avopolis.gr/columns-opinion/41113-copywrong-t)
3: How To Save The Music Industry, GQ, 13 Αυγούστου 2010 (http://www.gq-magazine.co.uk/entertainment/articles/2010-08/13/gq-music-paul-mcguinness-on-music-piracy)
* Φωτογραφία από εδώ.
Σχετικό θέμα